نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• محمدطاهر کریمی ¹
• حسن قنبری ²

¹ دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

² دانشیار گروه فلسفه دین، ادیان و عرفان، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

چکیده

یکی از جهات مغفول مانده در سنت فلسفی جهان اسلام مسئله فلسفه اخلاق اسلامی است. هنگامی که سخن از فلسفه اخلاق به میان می­ آید غالباً مقصود فلسفه اخلاق به معنای خاص آن یعنی فرااخلاق می ­باشد. در فرااخلاق یا همان اخلاق تحلیلی یکی از مباحث، معرفت ­شناسی گزاره­ های اخلاقی است. تحقیق حاضر درصدد به دست آوردن معرفت­شناسی گزاره های اخلاقی از منظر فارابی و غزالی است. برای حصول نظرگاه فارابی و غزالی در خصوص گزاره ­های اخلاقی به نگاه این دو اندیشمند به مسئله حسن و قبح و همچنین مواد اقیسه در منطق پرداخته شده و در نهایت تحلیلی معرفت­شناسانه از گزاره­ های اخلاقی از منظر این دو حکیم ارائه شده است. فارابی در حوزه معرفت ­شناسی گزاره ­های اخلاقی، این گزاره ­ها را گزاره­ هایی انشایی (البته نه انشایی محض) و اعتباری می داند که کارکردی جدلی دارند. غزالی نیز همانند فارابی قائل به انشایی و اعتباری بودن این دسته از گزاره­ ها و جدلی بودن آن­ها می ­باشد با این تفاوت که فارابی اعتبار گزاره ­های اخلاقی را عقلی و غزالی ریشه­ اعتبار این دسته از گزاره­ ها را در شرع می ­داند و قائل به شرعی بودن اخلاق است.

کلیدواژه‌ها

• فلسفه اخلاق
• فرااخلاق
• معرفت شناسی
• فارابی
• غزالی

موضوعات

• دین و اخلاق

عنوان مقاله [English]

Epistemological Analysis of Moral Propositions from the Perspective of al-Farabi and al-Ghazali

نویسندگان [English]

• Mohammad Taher Karimi ¹
• Hasan Ghanbari ²

¹ Ph.D. Candidate in Islamic Philosophy and Theology, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran.

² Associate Professor, Department of Philosophy of Religion, Religions, and Mysticism, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran.

چکیده [English]

One of the neglected areas within the Islamic philosophy is the issue of Islamic moral philosophy. When the term “moral philosophy” is mentioned, it is often understood in its specific sense, that is, metaethics. One of the principal topics in metaethics, also referred to as analytical ethics, is the epistemology of moral propositions. The present study seeks to examine the epistemology of moral propositions from the perspectives of al-Farabi and al-Ghazali. In order to extract the views of al-Farabi and al-Ghazali regarding moral propositions, their approaches to the issue of moral good and evil (ḥusn and qubḥ) as well as their theories about syllogisms’ premises (mawādd al-ʾaqīsa) in logic are explored. Finally, an epistemological analysis of moral propositions is presented from the standpoint of these two thinkers. In the field of the epistemology of moral propositions, al-Farabi considers such propositions to be non-declarative (inshāʾī) – though not purely non-declarative – and conventional (iʿtibārī), holding that they function in a dialectical (jadalī) manner. Similarly, al-Ghazali also regards these propositions as non-declarative and conventional with a dialectical function; however, the difference lies in the fact that while al-Farabi grounds the conventional nature of moral propositions in reason, al-Ghazali traces the foundation of their validity to religion and thus maintains the religious nature of ethics.

کلیدواژه‌ها [English]

• moral philosophy
• metaethics
• epistemology
• al-Farabi
• al-Ghazali