نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• مهدی سپهری

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده

مسئله شر نقضی بر منظومه علم مطلق، قدرت مطلق و خیرخواهی مطلق خداوند تلقی شده است. در این مسئله، چند نوع دفاع از وجود خداوند وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از دفاع مبتنی بر موهوم یا عدمی انگاشتن شر، دفاع مبتنی بر حاصل جمع برتر خیرها، و دفاع مبتنی بر توجه به سایر صفات خداوند یا توجه به اختیار انسان. علامه طباطبائی پاسخی در باب شرور داده است که راهی چندجانبه را طی می‌کند. وی بر اساس فلسفه هبوط زمینی آدم و به دنبال آن هم‌آغوشی آدمی با اعتباریات، از سویی، و ازخودبیگانگی آدمی، از سوی دیگر، تبیینی برای سختی‌ها و شرور داده است. هبوط زمینی انسان، که ناشی از توجه به بدن زمینی به همراه غفلت از توجه به حضور خداوند است، معرفتی جدید و به دنبال خود عالَمی جدید برای انسان رقم می‌زند که همراه رنج‌ها و سختی‌هاست. در این عالَم جدید، اعتبار از حقیقت و تشریع از تکوین جدا می‌گردد و همین بستری می‌شود تا شرور تکوینی نیز از شرور اعتباری و تشریعی منحاز شوند، به گونه‌ای که گاهی یک شر تکوینی امری خیر اعتبار و تلقی شود. آدمی دردها و رنج‌های تکوینی را می‌تواند وسیله‌ای جهت امتحان و توجه به حضور خداوند قرار دهد، و در این صورت دردها و رنج‌ها نه تنها تسکین و معنا می‌یابند، بلکه ناپدید می‌شوند. شرور حقیقی یا اعتباری هم می‌توانند بر اساس معنایی که پیدا می‌کنند در همین وضعیت دنیایی خود خیر تلقی شوند.

کلیدواژه‌ها

• مسئله شر
• معرفة النفس
• اعتباریات
• هبوط
• علامه طباطبایی (ره)

موضوعات

• الهیات بالمعنی الاخص

عنوان مقاله [English]

Rereading the Problem of Evil and Its Solutions in Allamah Sayyid Muhammad Husayn Tabataba'i's Thought Based on His Three Theories of “Self-knowledge”, “Iʾtibāriyyāt” and “Fall of Adam”

نویسنده [English]

• Mahdi Sepehri

Assistant Professor, Department of Kalam and Islamic Philosophy, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The problem of evil is considered in conflict with the omniscience, omnipotence, and omnibenevolence of God. In this regard, different theodicies have been proposed, the most important of which are based on: the evil is imaginary or of non-existence, the sum of good is more than the sum of evil, other attributes of God should be considered, or the evil is the result of human’s volition. Tabataba'i’s response to the problem of evil is multifaceted. His response is based on his special conception of the philosophy of Adam's fall, the inextricable link between the human and Iʾtibāriyyāt (i.e. the perceptions based on the mental constructs), and self-alienation. Adam’s fall, which is due to man’s attention to his earthly body along with neglecting the presence of God, has created a new knowledge and a new world for him, which is accompanied by suffering. In this new world, mental constructs are separated from realities, as well as legislation from creation. As a result, cosmic evils are set apart from the legislative ones which are based on mental constructs; so that sometimes, a cosmic evil is considered good. One can acknowledge the pain and suffering as a means of testing and paying attention to God's presence, and in this way, he/she will face a world where pain and suffering not only become relieved and meaningful but also disappear. Accordingly, both real (cosmic) evils and the ones based on mental constructs (Iʾtibāriyyāt) can also be considered good in their current earthly situation based on their meaning in this kind of understanding.

کلیدواژه‌ها [English]

• the problem of evil
• self-knowledge
• Iʾtibāriyyāt
• fall of Adam
• Allamah Sayyid Muhammad Husayn Tabataba'i