نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• سید امین اله احمدیانی مقدم ¹
• محمد جعفری ²

¹ دانشجوی دکتری کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

² دانشیار گروه فلسفه دین، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ، قم، ایران

چکیده

استیون هاوکینگ، فیزیکدان انگلیسی معاصر، با انتشار کتاب طرح بزرگ و ارائه نظریه «اِم»، نزاع دیرین علم و دین را وارد مرحله جدیدی کرد. به رغم ادعای هاوکینگ، مبنی بر «مرگ فلسفه»، او در نظریه‌اش از برخی مبانی فلسفی بهره برده که این مقاله در صدد ارزیابی و نقد آنها است. مهم‌ترین مبانی فلسفی‌ای که نظریۀ اِم بر آنها استوار است عبارت‌اند از (1) علم‌گرایی، که بنیادی‌ترین مبنای نظریۀ اِم تلقی می‌شود، و در آن مراد از علم به طور خاص علم جدید یا علم تجربی است؛ (2) ابزارگرایی، که مطابق آن قوانین و نظریه‌ها صرفاً ابزارهایی برای پیش‌بینی پدیده‌ها هستند و اساساً واقعیت فیزیکی موضوعیت ندارد؛ (3) نفی اصل علیت، که با استفاده از «اصل عدم قطعیت» و «اصل تصادف» صورت گرفته است. در این مقاله، که با روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است، پس از تبیین مبانی فوق نشان داده می‌شود که بر هر یک از این مبانی نقدهای جدی وارد است. علم‌گرایی، بدون توجه به محدودیت‌های روش تجربی، سایر منابع معرفتی و از جمله عقل را نادیده می‌گیرد. ابزارگرایی نهایتاً منجر به پذیرش نظریات متناقض می‌گردد و واقع‌گرایی علمی را نفی می‌کند. انکار اصل علیت نیز، که ریشه در فهم نادرست این مفهوم فلسفی دارد، مستلزم نفی هر گونه ارتباط واقعی میان موجودات جهان است. این نقدهای مبنایی در کنار اشکالات دیگری که در مقاله به آنها پرداخته شده حاکی از ضعف و بی‌اعتباری نظریه اِم است.

کلیدواژه‌ها

• نظریۀ اِم
• استیون هاوکینگ
• علیت
• علم‌گرایی
• ابزارگرایی

عنوان مقاله [English]

Investigating and Criticizing the Philosophical Foundations of M-Theory

نویسندگان [English]

• Seyyed Aminollah Ahmadiani Moghaddam ¹
• Mohammad Jafari ²

¹ Ph. D. Candidate in Kalam, University of Qom, Qom, Iran

² Associate Professor, Department of Philosophy of Religion, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran

چکیده [English]

Contemporary English physicist, Stephen Hawking, by authoring The Big Plan and introducing the M-theory, brought the long-running conflict between science and religion to a new level. Despite Hawking's claim of the ‘death of philosophy’, he has used some philosophical principles in his M-theory. This paper, using the descriptive-analytical method, seeks to evaluate these principles. The most important philosophical foundations on which M-theory is based are: (1) Scientism, as the most fundamental basis of M-theory; (2) Instrumentalism, ccording to which laws and theories are merely some instruments for predicting phenomena, lacking any physical reality; (3) Denial of causality, which has been inferred from the ‘uncertainty principle’ and the ‘principle of accident.’ After explaining these foundations, some significant objections have been directed to them, the most important of which are: scientism neglects the limitations of the empirical-experimental method and excludes other epistemological sources; instrumentalism, besides denying the scientific realism, results in accepting contradicting theories; Denial of causality, which is due to a misunderstanding of this philosophical concept, destroys any real connections between the objects in the world. Finally, it is concluded that these fundamental criticisms really challenge M-theory’s validity.

کلیدواژه‌ها [English]

• M-theory
• Stephen Hawking
• causality
• scientism
• instrumentalism