پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

برنامه درسی بازنگری‌شده رشته فلسفه دین در مقطع کارشناسی ارشد: نقاط قوت و ضعف

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف از بازنگری برنامه‌های درسی اصلاح و تکمیل آنها بر اساس ارزشیابی‌ها، تغییر نیازها و داده‌ها در جهت روزآمد کردن آنها است. لازمه این امر تشخیص و برطرف کردن نقص‌های برنامه‌های قبلی و تکمیل آنها با توجه به تحولات در جامعه علمی رشته مربوط است. این مقاله درصدد بررسی برنامه درسی بازنگری‌شده رشته فلسفه دین در مقطع کارشناسی ارشد و ارزیابی نقاط قوت و ضعف آن در اصلاح و روزآمدسازی برنامه قبلی مطابق اهداف برنامه و تحولات جامعه علمی فلسفه دین است. این ارزیابی به روش پژوهش کتابخانه‌ای در چهار محور اصول و مبانی، عناوین، سرفصل‌ها و منابع انجام شده و در هر یک نقاط قوت و ضعف آن مشخص گردیده است. در مجموع مهترین نقاط قوت این برنامه را می‌توان توجه به مباحث جدید و بومی مسلمانان در فلسفه دین، حذف عناوین کمتر مرتبط مانند «رویکردهای مختلف به دین» و افزودن عناوین جدید مرتبط مانند «اعجاز» و «انسان‌شناسی»، تفصیل بیشتر و منطقی‌تر سرفصل‌ها برای نمونه در درس «براهین اثبات خدا»، و تنوع‌بخشی بیشتر به منابع دروس دانست. در میان نقاط ضعف نیز این موارد قابل ذکر است: ابهام کاربردی در مفهوم «فلسفه دین اسلامی»، اضافه شدن برخی عناوین غیرمرتبط مانند «دین و سبک زندگی»، عدم انتخاب سرفصل‌های مناسب برای برخی عناوین درسی مانند «منطق فهم دین»، و عدم ذکر برخی منابع قوی و دست‌اول.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Revised Curriculum for Master’s Degree in Philosophy of Religion: Strengths and Weaknesses

نویسنده [English]

  • Mahdi Zakeri

Associate Professor, Department of philosophy, College of Farabi, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of revising curricula is to modify and complete them based on evaluations and the changes in needs and data to update them. It is necessary to identify and eliminate the defects of previous curricula and complete them according to the developments in the scientific community of the relevant fields. This article seeks to review the revised curriculum of philosophy of religion in the master's degree and evaluate its strengths and weaknesses in modifying and updating the previous curriculum in accordance with the goals of the curriculum and developments in the scientific community of philosophy of religion. This evaluation is done by library research method in four areas i.e. theoretical foundations, course titles, syllabus, and resources. In general, the most important strong points of this curriculum are: paying attention to the new and indigenous Muslim topics in the philosophy of religion, removing some less relevant titles such as "different approaches to religion" and adding some new relevant titles like "miracles" and "anthropology", arranging the syllabus in more detail and with better logical order (for example, for the title "proofs of God"), and finally proposing a wide range of sources. On the other hand, among the weaknesses, the following can be mentioned: ambiguity in applying the concept of " Islamic philosophy of religion", the addition of some unrelated titles such as "religion and lifestyle", failure to select a suitable syllabus for some course titles like "logic of understanding the religion", and at last absence of some major and primary sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Curriculum of Philosophy of Religion
  • Major of Philosophy of Religioin
  • Indigenization of Philosophy of Religion
  • Islamic Philosophy of Religion
  • Continental Philosophy of Religion
ابوزید، نصرحامد. 1383. نقد گفتمان دینی. ترجمه محمد جواهرکلام و حسن یوسفی اشکوری. تهران: یادآوران.
اسمارت، نینیان. 1383. تجربه دینی بشر. ترجمه محمد محمدرضایی و ابوالفضل محمودی. تهران: سمت.
باربور، ایان. 1379. علم و دین. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بازینجر، دیوید، ویلیام هاسکر، بروس رایشنباخ، و مایکل پترسون. 1390. عقل و اعتقاد دینی: درآمدی بر فلسفه دین. ترجمه ابراهیم سلطانی و احمد نراقی. تهران: طرح نو.
بیکر، لین رادر. 1393. «اشخاص انسانی بدون نفوس غیرمادی». صص. 169-204، در نفس و بدن در الهیات تطبیقی، جمعی از نویسندگان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
پاپکین، ریچارد، و آوروم استرول. 1373. کلیات فلسفه. ترجمه و اضافات سید جلال‌الدین مجتبوی. تهران: حکمت.
پیلین، دیوید. 1383. مبانی فلسفه دین. گروه مترجمان. قم: بوستان کتاب.
تالیافرو، چارلز. 1382. فلسفه دین در قرن بیستم. ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: سهروردی.
جوی، مورنی. 1397. فلسفه قاره‌ای و فلسفه دین. ترجمه محمدابراهیم باسط. قم: طه.
حسامی‌فر، عبدالرزاق. 1385. «ماهیت نفس در کلام اسلامی». اندیشه دینی 18: 113-134.
حسنی، سید حمیدرضا، مهدی علی‌پور، و سید محمدتقی موحد ابطحی (گردآورندگان). 1390. علم دینی؛ دیدگاه‌ها و ملاحظات (گزارش، تبیین و سنجش دیدگاه‌های متفکران ایرانی در باب چیستی، امکان و ضرورت علم دینی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
خدایاری، علی نقی. 1393. «نظریه‌های نفس‌شناسی متکلمان امامی سده‌های میانی و کارکرد آنها در تبیین آموزه معاد». صص. 243-299، در نفس و بدن در الهیات تطبیقی، جمعی از نویسندگان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی. 1395. «برنامه درسی بازنگری‌شده دوره کارشناسی ارشد رشته فلسفه دین». قابل دسترس از طریق: لیست کامل رشته ها (msrt.ir).
دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی. 1400. «فرایند بازنگری سرفصل دروس و برنامه‌های درسی». قابل دسترس از طریق https://www.msrt.ir/fa/service/144.
دیویس. برایان. 1400. درآمدی بر فلسفه دین. ترجمه ملیحه صابری نجف‌آبادی. تهران: سمت.
رشاد، علی اکبر. 1384. «ضرورت تأسیس فلسفه دین، منطق اکتشاف دین و فلسفه معرفت دینی، و ترابط و تمایز آنها با یکدیگر». قبسات 38: 21-52.
رضایی، مرتضی. 1396. «بررسی سه رویکرد در فلسفه دین». آیین حکمت 33: 31-56.
ساجدی، ابوالفضل. 1385-الف. «فلسفه دین». قبسات 39-40: 47-66.
ساجدی، ابوالفضل. 1385-ب. زبان دین و قرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
شورای گسترش آموزش عالی. 1381 [1382]. «مشخصات کلی برنامه درسی و سرفصل دروس دوره کارشناسی ارشد رشته فلسفه دین». قابل دسترس از طریق: لیست کامل رشته ها (msrt.ir) (این سرفصل مطابق قوانین وقت، به درخواست گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی تنظیم و تصویب شده بود).
عباس‌زاده، مهدی. 1398. «فلسفه دین و الهیات جهانی با رویکرد اسلامی». قبسات 91: 5-28.
عبداللهی، مهدی. 1390. «فلسفه فلسفه دین». قبسات 61: 123-152.
عبودیت، عبدالرسول. 1382. «آیا فلسفۀ اسلامی داریم». معرفت فلسفی 1 و 2.
عسگری یزدی، علی. 1390. «چیستی فلسفه دین». پژوهش‌های فلسفی کلامی 48: 135-146.
علی‌تبار فیروزجایی، رمضان. 1384. «علم کلام، فلسفه دین و الاهیات (وجوه تشابه و تمایز)». قبسات 38: 155-184.
علیزمانی، امیرعباس. 1387. سخن گفتن از خدا. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کردفیروزجایی، یارعلی. 1390. چیستی فلسفه اسلامی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
گرین، جف. 1392. «معاد». ترجمه یاسر پوراسماعیل. صص. 377-406، در مسیحیت و مسئله ذهن و بدن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
لگنهاوسن، محمد. 1383. سیاحت اندیشه در سپهر دین. ترجمه گروهی از مترجمان. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مایستر، چاد. 1395. درآمدی به فلسفه دین. تهران: فرهنگ نشر نو.
محمدرضایی، محمد. 1399. «فلسفه دین اسلام عبارت از فلسفه‌پردازی در مورد آموزه‌های دین است». 26 آذر 1399، قابل دسترس از طریق https://iqna.ir/fa/news/3941562.
محمدرضایی، محمد، و مهدی محمدرضایی. 1392. «چیستی فلسفه دین و مسائل آن». قبسات 70: 5-30.
مسعودی، جهانگیر. 1392. هرمنوتیک و نواندیشی دینی: تبیین اصول هرمنوتیک گادامر و تطبیق آن بر مبانی معرفتی نواندیشان مسلمان ایرانی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مورفی، نانسی. 1392. «آیا مسیحیان به نفس نیاز دارند؟ رویکردهای مبتنی بر الهیات و کتاب مقدس درباره طبیعت انسان». ترجمه ناصر ذوالفقاری. صص. 145-198، در مسیحیت و مسئله ذهن و بدن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
میناگر، غلامرضا. 1390. نیاز بشر به دین. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
واعظی، احمد. 1392. نظریه تفسیر متن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
وین‌رایت، ویلیام. 1390. فلسفه دین. ترجمه علیرضا کرمانی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
هیک، جان. 1390. فلسفه دین. ترجمه بهزاد سالکی. تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
یوسفیان، حسن، و مرتضی خوش‌صحبت. 1391. «حقیقت انسان و تأثیر آن در تبیین حیات پس از مرگ؛ از نگاه سید مرتضی». معرفت کلامی ۲(۲): 25-48.
Al-Attas, Syed Muhammad Naquib. 1978. Islam and Secularism. Kuala Lumpur: ABIM.
Alston, William P. 1972. “Problems of Philosophy of Religion”, in The Encyclopedia of Philosophy, Vol. 6, Paul Edwards (ed.). New York, Macmillan Publishing.
Audi, Robert, and N. Wolterstorff. 1997. Religion in the Public Square. Lanham, Md.: Rowman and Littlefield.
Audi, Robert. 2000. Religious Commitment and Secular Reason. Cambridge: Cambridge University Press.
Baker, D., and P. Maxwell. 2003. Explorations in Contemporary Continental Philosophy of Religion. Rodopi.
Beaty, Michael D. (Ed.). 1990. Christian Theism and the Problems of Philosophy. Notre Dame: University of Notre Dame.
Burns, Elizabeth. 2018. Continental Philosophy of Religion. Cambridge University Press.
Copan, P., and C. Meister. 2007. Philosophy of Religion: Classic and Contemporary Issues. Blackwell.
Crockett, Clayton, B. Keith Putt, and Jeffrey W. Robbins (Eds.). 2014. The Future of Continental Philosophy of Religion (Indiana Series in the Philosophy of Religion). Bloomington, IN: Indiana University Press.
Cuneo, Terence (Ed.). 2005. Religion in the Liberal Polity. Notre Dame, IN: Notre Dame University Press.
Draper, P., and J. L. Schellenberg (Eds.). 2018. Renewing Philosophy of Religion: Exploratory Essays. Oxford University Press.
Goodchild, Philip. 2002. Rethinking Philosophy of Religion: Approaches from Continental Philosophy. Fordham University Press.
Mann, William E. (Ed.). 2004. The Blackwell Guide to the Philosophy of Religion. Oxford: Blackwell.
Meister, C., and P. Copan (Eds.). 2012. Routledge Companion to Philosophy of Religion (2nd edition). Routledge.
Mitchell, Basil (Ed.). 1971. The Philosophy of Religion: Oxford Readings in Philosophy. New York, Oxford University Press.
Oppy, Graham (Ed.). 2015. Routledge Handbook of Contemporary Philosophy of Religion. London: Routledge.
Perry, Michael. 1997. Religion in Politics: Constitutional and Moral Perspectives. Oxford: Oxford University Press.
Peterson, Michael L. and Raymond J. VanArragon (Eds.). 2004. Contemporary Debates in Philosophy of Religion. (Contemporary Debates in Philosophy). Malden, MA: Blackwell.
Ruloff, C. P. (Ed.). 2015. Christian Philosophy of Religion: Essays in Honour of Stephen T. Davis. Notre Dame: University of Notre Dame.
Scott, Michael. 2013. Religious Language. Palgrave Macmillan.
Smith, A. P., and D. Whistler. 2010. After the Postsecular and the Postmodern: New Essays in Continental Philosophy of Religion. Cambridge Scholars Press.
Stump, Eleonore. 1988. “Philosophy of Religion”, in: Routledge Encyclopedia of Philosophy, Vol. 8, Edward Craig (Ed.). London: Routledge.
Taliaferro, Charles, Paul Draper, and Philip L. Quinn. 2010. A Companion to Philosophy of Religion (2nd edition), (Blackwell Companions to Philosophy, 9). Hoboken, NJ: Wiley-Blackwell.
Taliaferro, Charles. 2005. Evidence and Faith: Philosophy and Religion since the Seventeenth Century. Cambridge University Press.
Wainwright, William (Ed.). 2005. The Oxford Handbook of Philosophy of Religion. Oxford: Oxford University Press.
Weithman, Paul. 2002. Religion and the Obligations of Citizenship. Cambridge University Press.
Wolterstorff, Nicholas. 2009. Philosophical Essays on Politics and Religion, edited by Terence Cuneo. Oxford: Oxford University Press.
    
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 21، شماره 1 - شماره پیاپی 41
فروردین 1402
صفحه 1-22