نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• سید محمود یوسف ثانی ¹
• بنفشه رضایی نیارکی ²

¹ دانشیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری عرفان اسلامی، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

عین‌القضات به مسئله کثرت ادیان توجه خاص نشان داده و برای توجیه وجود این کثرت نظرپردازی کرده است. او با تقسیم دین به دو قسم حقیقی و تقلیدی و مرتبط دانستن قسم نخست به متن تعالیم انبیا و پایه گذاران ادیان و قسم دوم به عامه پیروان آنها نظریه خود را بنا نهاده است. از نظر او دین حقیقی، که حاصل شهود و رؤیت پیامبران نسبت به متن حقیقت است، امری واحد و برکنار از کثرت است. کثرت صرفاً در عقاید عامۀ پیروان ایشان ظهور می‌کند، یعنی کسانی که اکثراً در طول زمان برداشت‌های ناصواب یا تلقیات متفاوت از تعالیم انبیا پیدا می‌کنند، که بخشی از آن نیز اجتناب‌ناپذیر است. با گذشت زمان طبیعتاً هر چه بیشتر از آن تعالیم فاصله گرفته شود، اختلاف و نزاع نیز افزایش می‌یابد. راه‌حل اصلی او برای عبور از این کثرت و یا قبول آن به عنوان امری ناگزیر، نخست ترک عادت و تقلید و بازگشت به سرچشمه تعالیم انبیا از طریق شهود و رؤیت باطنی است، و دیگر پذیرش این واقعیت که از سخن واحد امکان برداشت‌ها و تلقیات گوناگون وجود دارد و باید این امکان و لوازم آن را به رسمیت شناخت و کثرت ادیان و عقاید را پذیرا شد. در پژوهش حاضر تلاش شده است دیدگاه عین‌القضات درباره موارد یادشده شرح و بسط داده شود.

کلیدواژه‌ها

• عین‌القضات همدانی
• عادت‌پرستی
• دین حقیقی
• دین تقلیدی

20.1001.1.22286578.1401.20.2.5.6

عنوان مقاله [English]

Approaches to Encounter with the Diversity of Religions: An Inquiry into ʿAyn-al-Qużāt Hamadānī’s View

نویسندگان [English]

• Seyyed Mahmoud Yousef Sani ¹
• Banafsheh Rezaei Niaraki ²

¹ Associate Professor, Iranian Institute of Philosophy, Tehran, Iran.

² PhD. Candidate in Islamic Mysticism, Research institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran.

چکیده [English]

ʿAyn-al-Qużāt Hamadānī has paid special attention to the issue of the diversity of religions and has theorized this multiplicity by dividing religious belief into two types, real and imitative. The former is related to the main and direct teachings of the prophets and founders of religions and the latter is connected with adherents. According to him, the one true religion which results from the revelation of ultimate reality to the prophets is unique and is free of any plurality. The diversity occurs just in the beliefs of the majority of disciples owing to incorrect interpretations or different understanding of the prophets’ teachings, a fact which is sometimes inevitable. As those teachings become more distant from their main sources over time, it naturally causes disagreements and contentions. His main way to overcome this multiplicity or to accept it as an inevitable fact is first to disaccustom and abandon the imitative religion and return to the source doctrines of the prophets through intuition and revelation. It should also be admitted that it is possible to have different understandings of one single word and we should acknowledge this possibility and its requisites and welcome the diversity of religions and beliefs. This essay tries to present and explain ʿAyn-al-Qużāt’s viewpoint about the mentioned issues.

کلیدواژه‌ها [English]

• ʿAyn-al-Qużāt Hamadānī
• Habituality
• Real Religion
• Imitative Religion