بررسی و نقد آراء سهروردی در خصوص مساله شر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی، دانشگاه قم، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ایران.

چکیده

سهروردی در مواجهه با مسئله شر، با کاربست مفاهیم فلسفی و ارائه تبیین‌های فلسفی، در صدد است نشان دهد که خداوند و کل آفریده‌های او خیر هستند، نظام احسن در جهان حاکم است، و ثنوی‌گرایی باطل است. او شرّ را عدمی می‌داند که به وجود نقص در معلول‌ها بازمی‌گردد و نیازمند علت جداگانه نیست. میزان این نقص با توجه به نزدیکی یا دوری یک موجود از خداوند معین می‌شود. اگر خداوند در صدد جلوگیری از تحقق نقص باشد، لازم می‌آید که هیچ موجودی را نیافریند، که این مستلزم از دست رفتن خیرهای برتر خواهد بود. به نظر می‌رسد این نظریه فاقد توانایی لازم برای اثبات یا تأیید اموری باشد که ادعایشان را دارد. سهروردی وجود خداوند را پیشفرض می‌گیرد، در نظریۀ خود هر گونه شرّی را به شرّ مابعدالطبیعی فرو‌می‌کاهد، و برای خود قائل به معرفتی بسیار بالا نسبت به فعل الهی است، که این موارد نظریۀ او را ناکارآمد می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Suhrawardi's Views on the Problem of Evil: a Critical Review

نویسندگان [English]

  • Javad Ayar 1
  • Mahdi Monfared 2

1 Ph.D. Student of, Comparative Philosophy, University of Qom, Iran.

2 Assistant professor of Islamic philosophy, University of Qom, Iran

چکیده [English]

Confronting the problem of evil, Suhrawardi seeks to use philosophical concepts and explanations to show that God and all His creatures are good, that the world is the best possible one, and that dualistic cosmology is false. He believes in the privation theory of evil, saying that evil is nothing but imperfections in the effects which do not require a separate cause. According to him, the proximity or distance of a being from God determines the extent of its imperfection. If God seeks to prevent the realization of imperfection, He needs to cease to create any creature that will require the loss of superior goods and virtues. Having a critical look at his theory, we will find that he presupposes the existence of God, reduces any evil to metaphysical evil, and assumes, unconsciously, comprehensive knowledge of the divine act, which makes his theory unsuccessful.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Suhrawardi
  • The Problem of Evil
  • Non-existential Nature of Evil
  • Relative Evil
  • The Best Possible World  
اسکندری دامنه، حمیدرضا، و قاسم پورحسن. 1393. «مقایسه دیدگاه مطهری و سوئین‌برن درباره مسئله شر». پژوهشنامه فلسفه دین 24: 1-24.
حسینی شاهرودی، سید مرتضی، و کوکب دارابی. 1395. «پاسخ‌های فلسفی ملاصدرا و آگوستین به مسئله شرّ». الهیات تطبیقی 15: 1-14.
حسینی شاهرودی، سیدمرتضی، و ریحانه شایسته. 1392. «بررسی دیدگاه جی. ال. مکی درباره شر از منظر فلسفه سهروردی». الهیات تطبیقی 10: 15-28.
حیدرآبادی، علی. 1385. نهایت الظهور (شرح فارسی هیاکل‌النور سهروردی). تهران: دانشگاه تهران.
دوانی، محقق. 1411 ق. ثلاث رسایل (و بذیله رساله هیاکل‌النور). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
دیویس، برایان. 1388. درآمدی بر فلسفه دین. ترجمه ملیحه صابری نجف‌آبادی. تهران: سازمان سمت.
ژیلسون، اتین. 1370. روح فلسفه قرون وسطی. ترجمه علی‌مراد داوودی. تهران: علمی و فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. 1373. مجموعه مصنفات، ج. 3. به تصحیح، تحشیه و مقدمه سید حسین نصر با مقدمه و تحلیل فرانسوی هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. 1397. مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج. 2. تهران: انجمن فلسفه ایران.
سهروردی، شهاب‌الدین. 1372. مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج. 1. به تصحیح و مقدمه هانری کربن. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین. 1380. مجموعه مصنفات شیخ اشراق (مشتمل بر التلویحات، المقاومات)، ج. 1. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین. 1388. مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج. 4. به تصحیح، تشحیه و مقدمه نجف‌قلی حبیبی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سهروردی، شیخ شهید شهاب‌الدین یحیی. بی‌تا. حکمة ‌الاشراق. چاپ دوم. ترجمه و شرح سید جعفر سجادی. تهران: دانشگاه تهران.
شهرزوری، شمس‌الدین محمد. 1372. شرح حکمت الاشراق. تصحیح و ترجمه حسین ضیایی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیرازی، قطب‌الدین. 1380. شرح حکمت الاشراق. به اهتمام عبدالله نوری. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
صدرالمتالهین. 1419 ق. اسفار اربعه، ج. 1، 5، 7. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طالبی، محمدجواد. 1389. مبانی شر از دیدگاه حکمت متعالیه. قم: دانشگاه قم.
فشاهی، محمدرضا.1380. ارسطوی بغدادی، از عقل یونانی به وحی قرآنی. تهران: کاروان.
قدردان قراملکی، محمدحسن. 1377. خدا و مسئله شر. قم: دفتر تبلیغات حوزه قم.
کاپلستون، فردریک چارلز. 1380. تاریخ فلسفه (یونان و روم)، ج. ۱. ترجمه سید جلال مجتبوی. تهران: علمی و فرهنگی.
کار، برایان، و همایون همتی. 1378. «مسئله صدق». قبسات 12: 158-179.
مطهری، مرتضی. 1398. عدل الهی. تهران: صدرا.
ناصری، ذوالفقار، و منصور نصیری. 1397. «بررسی انتقادی راه‌حل‌های مسئله شر بر اساس رویکرد نوتومیستی برایان دیویس». پژوهش‌نامه فلسفه دین (نامه حکمت) 31: 225-247.
نصری، عبدالله، و مجتبی اعتمادی‌نیا. 1392. «صورت‌بندی‌های مسئله شر در آراء فیلسوفان مسلمان با تکیه بر آراء فارابی، ابن‌سینا، سهروردی، ملاصدرا». آموزه‌های فلسفه اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی 12: 117-140.
یونگ، کارل گوستاو. 1377. پاسخ به ایوب. ترجمه فؤاد روحانی. تهران: جامی.
Augustine. 1979. Earlier Writings. Selected and translated with introductions by John H. S. Burleigh. Philadelphia: Westminster Press.
Augustine. 1999b. Answer to the Pelagians, IV: to the Monks of Hadrumetum and Provence. Translation, Introduction, and Notes by Roland J Teske, John E. Rotelle. Hyde Park, N.Y. : New City Press.
Augustine. 1999a. The Confessions of Saint Augustine. Translated by Edward B. Pusey. Christian Classics Ethereal Library.
Augustine. 2010. On the Free Choice of the Will, On Grace and Free Choice, and Other Writings. Edited and translated by Peter King. New York: Cambridge University Press.
Leibniz, G. W. 1996. Theodicy. Translated by E. M. Huggard, Commentator: Austin Farrer. London: Routledge & Kegan Paul.
Marcotte, Roxanne. 2019. “Suhrawardi,” The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Edward N. Zalta (ed.).
Scott, Mark S. M. 2010. “Suffering and Soul-Making: Rethinking John Hick’s Theodicy,” The Journal of Religion 90(3): 313-334.
Swinburne, Richard. 1998. Providence and the Problem of Evil. Clarendon Press Oxford.