پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

آیا ارجاع متعین به ساحت الهی ممکن است؟

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری فلسفه، گرایش منطق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

یکی از چالش‌های حوزۀ زبان دینی به امکانِ جمع میان فرض تعالی و فرض ارجاع متعارف دینی برمی‌گردد. فرض تعالی مدعی است که ساحت الهی/مطلق به طور کامل از ساحت بشری/ممکن منفک است. فرض ارجاع متعارف دینی نیز مدعی است که می‌توان به ساحت الهی/مطلق به شکل متعینی ارجاع داد. تردید در امکان جمعِ میان این دو از آنجا می‌آید که گویا مدعایی در ذهن هست که «اگر ساحتِ الهی/مطلق، به طور کامل از ساحتِ بشری/ممکن منفک باشد، آنگاه نمی‌توان به شکل متعینی به آن ارجاع داد». در این مقاله، با تکیه بر استدلال مدل‌تئورتیک هیلاری پاتنم در حوزۀ متافیزیک، استدلالی به نفع این مدعا ارائه می‌شود که به دنبال آن، تعارض میان فرض تعالی و فرض ارجاع متعارف دینی به یک تعارض جدی تبدیل می‌شود، به گونه‌ای که دیگر نمی‌توان این دو را هم‌زمان و بدون هیچ تعدیلی پذیرفت. در پایان نیز، از باب نمونه، سه راه برون‌رفت از این تعارض ارائه می‌شود. این راه‌ها عبارت‌اند از (1) پلورالیسم درون‌گرا، (۲) نوعی الاهیات تنزیهی، و (۳) غیربشری دانستنِ زبان.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Fixed Reference to Divine Realm

نویسنده [English]

  • Hamed Ghadiri

PhD in philosophical logic, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

One of the challenges of religious language is how to reconcile these two theses: the transcendence of the divine realm and conventional reference to that realm. This challenge raised since it seems, at first glance, that ‘if the divine realm is transcendent, i.e., completely separated from the human realm, then one, a human, cannot make a fixed reference to that realm.’ In this paper, extending Putnam’s model-theoretic argument in metaphysics, I argue that this conditional statement could be true, and thereby the transcendence of the divine realm and conventional reference to that realm would be irreconcilable unless we adjust at least one of our presuppositions. I will show just three ways for this adjustment: Internal pluralism that says that the divine realm is mind-dependent; Some versions of apophatic theology according to which one cannot assert a true utterance about the divine realm; Claiming that language is a non-human phenomenon.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Language
  • Model-theoretic Argument
  • Hilary Putnam
  • Internal Pluralism
  • Apophatic Theology
قدیری، حامد. ۱۳۹۶. مسئلۀ عینیت در رئالیسم درونی، رسالۀ دکتری در گروه فلسفه و منطق، دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما: محمد سعیدی‌مهر.
قدیری، حامد، و محمد سعیدی‌مهر. ۱۳۹۷. «پاتنم، برون‌گرایی معنایی و استدلال مدل‌تئورتیک»، منطق‌پژوهی ۹ (۱): ۱۱۳-۱3۶.
الکاظمی الخراسانی، محمدعلی. بی‌تا، فوائد الاصول، ج. ۱. مؤسسة النشر الاسلامی.
Alston, W. P. 1996. A Realist Conception of Truth. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Ebbs, Gary. 1992. "Realism and Rational Inquiry." Philosophical Topics 20 (1).
Field, Hartry. 1973. "Theory Change and The Indterminacy of Reference." The Journal of Philosophy 70 (14): 462-481. doi:10.2307/2025110.
Gómez Torrente, Mario. 2019. Roads to Reference: An Essay on Reference Fixing in Natural Language. Oxford University Press.
Harrison, Victoria S. 2006. "Internal Realism and the Problem of Religious Diversity." Philosophia 34 (3): 287–301. doi:10.1007/s11406-006-9029-5.
Harrison, Victoria S. 2008. "Internal Realism, Religious Pluralism and Ontology." Philosophia 36 (1): 97–110. doi:10.1007/s11406-007-9089-1.
Heil, John. 2001. "Hilary Putnam." In A Companion to Analytic Philosophy, pp. 393–412. Malden, Mass: Blackwell.
Hudson, W. D. 1966. "Transcendence." Theology 69 (549): 97–104. doi:10.1177/0040571X6606954901.
Putnam, Hilary. 1979. "The Meaning of 'Meaning'." In Mind, Language and Reality: Philosophical Papers vol. 2. Cambridge University Press.
Putnam, Hilary. 1981a. "A Problem about Reference." In Reason, Truth and History, pp. 22–48. Cambridge University Press.
Putnam, Hilary. 1981b. Reason, Truth and History. Cambridge University Press.
Putnam, Hilary. 1983a. "Introduction: An Overview of the Problem." In Realism and Reason, pp. vii–xviii. Philosophical papers vol. 3. Cambridge University Press.
Putnam, Hilary. 1983b. "Vagueness and Alternative Logic.“ Erkenntnis 19 (1-3). doi:10.1007/BF00174788.
Putnam, Hilary. 1985. "Models and Reality." In Realism and Reason, pp. 1–25. Philosophical Papers vol. 3. Cambridge University Press.
Putnam, Hilary. 1991. The Many Faces of Realism: The Paul Carus Lectures. [Nachdr.]. The Paul Carus Lectures 16. La Salle, Ill. Open Court.
Putnam, Hilary. 1992. "A Defence of Internal Realism." In Realism with a Human Face, pp. 30–42. Harvard University Press.
Putnam, Hilary. 1994. "Sense, Nonsense, and the Senses: An Inquiry into the Powers of the Human Mind." The Journal of Philosophy 91 (9): 445-517. doi:10.2307/2940978.
Scott, Michael. 2013. Religious Language. Palgrave Macmillan.
van Dalen, D. 2004. Logic and Structure. 4th ed. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 36
آبان 1399
صفحه 97-118