نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• محمود آهسته

دانش‌آموختۀ مقطع دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

چکیده

کلام الهی از پرچالش‌ترین مباحث کلامی در حوزه ذات و صفات واجب به شمار می‌رود. آنچه در این مسئله زمینۀ آرای متعارض را مهیا می‌سازد تبیین حقیقت کلام الهی است. گرچه دیباچه اختلافات حکما و متکلمان مربوط به اثبات حدوث و قدم کلام الهی است، تفسیر حقیقت کلام واجب و کیفیت تعلق آن اوج تشدید اختلافات و تشکیک آراء محسوب می‌گردد. علامه دوانی، بر خلاف بسیاری از حکمای متقدم، کلام الهی را مصدر تألیف کلمات و مغایر با علم الهی می‌داند. دیدگاه دوانی در بحث کلام واجب مورد انتقادات جدی فیلسوف همعصر او، غیاث‌الدین دشتکی، قرار گرفته است. اشکالات دشتکی بر دیدگاه دوانی منحصر در موردی خاص نیست، بلکه می‌توان گفت اکثر لوازم و پیامدهای دیدگاه او را در مسئلۀ کلام الهی مانند مبدئیت و قوه، ترسیم تکلم در خیال، عدم صدور عمومیت کلام از عمومیت علم و... مخدوش و مهدوم می‌داند. این مقاله ابتدا به تبیین دیدگاه دوانی در مواجهه با دیدگاه اشاعره و معتزله می‌پردازد و سپس، ضمن بیان دیدگاه خاص دوانی، انتقادات دشتکی بر آن را مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• کلام لفظی
• کلام نفسانی
• قوه خیال
• علم الهی

20.1001.1.22286578.1397.16.2.1.4

عنوان مقاله [English]

Dawanī-Dashtakī Dispute on Divine Speech

نویسنده [English]

• Mahmood Ahesteh

Phd in Islamic Philosophy and Theology, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The problem of divine speech, especially its nature, is one of the most challenging theological topics in the field of divine essence and attributes. Although the differences between philosophers and theologians are related to the temporal origination or the eternity of divine speech, it is the interpretation of its nature that is in the center of their disputes. Unlike many of the early scholars, Dawāni considers the divine speech to be the source of word making and different from divine knowledge. Dawāni’s view on divine speech has been criticized by the great philosopher of his age, Ghiyāth al-Dīn Dashtakī. Dashtakī’s critiques are not restricted to some specific part of Dawāni’s view, but he calls into question most of the consequences of Dawāni’s view on divine speech such as origin and potentiality, the presence of speech in the faculty of imagination, the irrelevance of the generality of the speech to that of knowledge, etc. In this article, after explaining Dawāni’s view in confrontation with the Ash’arī and Mutazilī idea, I will evaluate Dashtakī’s critiques of Dawāni.

کلیدواژه‌ها [English]

• External Speech
• Internal Speech
• Faculty of Imagination
• Divine Knowledge