فضیلت پایه و پایگی صدق در اخلاق عرفانی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه اخلاق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

صدق، در اخلاق عرفانی، در لایه‌ای سطحی عبارت از تطابق گفتار و عمل با مراد و نیت است. این کاربرد از صدق، در اخلاق عرفانی با تحلیلی عمیق همراه گشته، و این تحلیل موجب شده است صدق در شش گونه پایه و بنیاد دیگر فضایل شمرده شود، که از این طریق می‌توان فهمید بسیاری از فضایل، بدون صدق، فضیلت نیستند. این شش گونه در واقع معانی مهم و متنوعی از فضیلت پایه را در متون عرفانی به دست می‌دهند. با توجه به این تبیین‌ها، می‌توان مراتب و انواع مختلفی از فضیلت صدق را در عرفان یافت و تعارض‌ها و چالش‌های مهمی را بر سر راه آن تشخیص داد. تحلیل عمیق از کذب و تشخیص خودفریبی در صدق از نتایج مهم این رویکرد ویژه به صدق است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Honesty as a Foundational Virtue in Light of Mystical Ethics

نویسنده [English]

  • Seyed Ahmad Fazeli

Assistant Professor at Department of Ethics, University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

In Mystical Ethics, honesty at a superficial level refers to the conformation of speech and actions with intention and purpose. This application of honesty has been analyzed in depth in Mystical Ethics and this analysis has resulted in honesty being considered as the foundation and basis of other virtues in five cases from which it can be understood that many of the virtues are not virtues without honesty. In fact, these five cases provide important and various meanings of the foundational virtue in mystical works. Considering these explanations, one can find different levels and types of the virtue of honesty in mysticism and assess the important conflicts and challenges it gives rise to. This specific approach to honesty will help in carrying out an in-depth analysis of dishonesty as well as recognizing self-deception in honesty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethical Mysticism
  • Honesty
  • Foundational Virtue
  • Levels of Honesty
  • Self-deception
ابن‌عربی، محی الدین محمد. 1994 م. الفتوحات المکیة. به کوشش عثمان یحیی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اصفهانی، ابونعیم احمد بن عبدالله. بی‌تا. حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء. قاهره: دار ام القری.
امام صادق (ع). 1400 ق. مصباح الشریعة. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
الانصاری، زکریا بن محمد. 1428 ق. نتائج الأفکار القدسیة فی بیان شرح الرسالة القشیریة. 4 جلد. بیروت: دارالکتب العلمیة.
انصاری، خواجه عبدالله. 1417 ق. منازل السائرین. قم: دارالعلم.
انصاری، خواجه عبدالله. 1362. طبقات الصوفیة. به کوشش محمد سرور مولایی. تهران: توس.
البکری، ابوالقاسم عبدالرحمن بن محمد. 1421 ق. الانوار فی علم الاسرار و مقامات الابرار. بیروت: دارالکتب العلمیة بیروت.
تبادکانی، شمس‌الدین محمد. 1382. تسنیم المقربین. ایران: کتابخانه موزه و اسناد مجلس شورای اسلامی ایران.
التلمسانی، عفیف‌الدین سلیمان بن علی. 1371. شرح منازل السائرین. قم: بیدار.
الجوزی، ابوعبدالله محمد بن ابی بکر الدمشقی (ابن‌قیم الجوزیة). 1425 ق. مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبد و ایاک نستعین. بیروت: دارالکتب العلمیة.
خراز، ابوسعید احمد بن عیسی. 1421 ق. کتاب الصدق او الطریق السالمة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
الخرکوشی، ابوسعد عبدالملک بن محمد. 1427 ق. تهذیب الاسرار فی اصول التصوف. بیروت: دارالکتب العلمیة.
الرازی، محمد بن ابوبکر. 1422 ق. حدائق الحقائق. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمد. 1426 ق. مشرب الأرواح. بیروت: دارالکتب العلمیة.
سراج طوسی، ابونصر عبدالله بن علی بن محمد بن یحیی. 1914 م. اللمع فی التصوف. لیدن: مطبعة بریل.
السلمی، ابوعبدالرحمن محمد بن الحسین. 1369. مجموعة آثار السلمی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
سهروردی، عمر بن محمد. بی‌تا. عوارف المعارف. به کوشش توفیق علی وهبه و احمد عبدالرحیم سایح. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیه.
طوسی، خواجه نصیرالدین. 1373. اوصاف الاشراف. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
غزالی، ابوحامد محمد. 1416 ق. مجموعة رسائل الإمام الغزالی. بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد. بی‌تا. إحیاء علوم الدین. بیروت: دارالکتاب العربی.
فقیه کرمانی، خواجه عمادالدین علی. 1374. طریقت نامه. تهران: اساطیر.
قاسانی، عبد الرزاق. 1385. شرح منازل السائرین (القاسانی). قم: بیدار.
قاسانی، عبدالرزاق. 1380. مجموعه رسائل و مصنفات کاشانی. تهران: میراث مکتوب.
قاسانی، عبدالرزاق. 1426ـ‌الف. اصطلاحات الصوفیة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
قاسانی، عبدالرزاق. 1426ـ‌ب. لطائف الأعلام فی إشارات أهل الإلهام. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
القشیری، ابوالقاسم عبدالکریم. 1374. الرساله القشیریه. تهران: علمی و فرهنگی.
القشیری، ابوالقاسم عبدالکریم. 1422 ق. شرح أسماء الله الحسنی. قاهره: دارالحرم للتراث.
کاشانی، عزالدین محمود بن علی. بی‌تا. مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة. تهران: هما.
مایل هروی، نجیب. 1383. این برگ‌های پیر. تهران: نی.
المحاسبی، الحارث بن اسد. 1420 ق. الرعایة لحقوق الله. مصر: دارالیقین.
المحاسبی، الحارث بن اسد. 1428 ق. آداب النفوس. بیروت: موسسة الکتب الثقافیة.
المحاسبی، الحارث بن اسد. 1986 م. الوصایا. بیروت: دارالکتب العلمیة.
المحاسبی، الحارث بن اسد. 1980 م. القصد و الرجوع الی‌اللّه. به کوشش عبدالقادر احمد عطا. قاهره: بی‌نا.
مروزی، قطب‌الدین منصور بن اردشیر. 1362. مناقب الصوفیه. تهران: مولی.
نجم رازی، عبدالله بن محمد. 1381. مرموزات اسدی در مزمورات داودی. به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
نجم رازی، عبدالله بن محمد. 1425 ق. منارات السائرین إلی حضرة الله و مقامات الطائرین. بیروت: دارالکتب العلمیة.
نفزی، ابوعبدالله محمد بن ابراهیم. 1428 ق. غیث المواهب العلیة فی شرح الحکم العطائیة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
الیافعی، عفیف‌الدین عبدالله بن اسعد. 1424. نشر المحاسن الغالیة فی فضائل مشایخ الصوفیة أصحاب المقامات العالیة، مکتبة الثقافة الدینیة، قاهرة، اول، 1424 ق.