پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

گفتگوی توافقی یا دیالکتیک هرمنوتیکال میان عقل و دین «دیدگاهی نو در نسبت میان عقل و دین»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

در بحث پردامنۀ «عقل و نقل»، که گاه با عناوین دیگری چون «عقل و وحی» یا «عقل و دین» نیز از آن یاد می‌شود، چهار نظریۀ معروف با یکدیگر رقابت می‌کنند: اصالت عقل، اصالت نقل، تقدم عقل، تقدم نقل. در این جستار، ضمن تشریح محل نزاع و و دیدگاه هر یک از قائلان به چهار نظریۀ مذکور، استدلال شده است که هیچ یک از آنها قابل دفاع نیست و باید در پی نظریه‌ای بدیل بود. نگارنده نظریه‌ای را با عنوان رویکرد گفتگویی و توافقی میان عقل و نقل یا، به تعبیری فنی‌تر، دیالکتیک هرمنوتیکال عقل و نقل طرح کرده است و به کمک برخی مبانی هرمنوتیک فلسفی به تبیین آن پرداخته است. این دیدگاه از نواقص چهار دیدگاه یادشده خالی است. به عقیدۀ نگارنده، دیدگاه مطرح‌شده در سلوک فکری فیلسوفان صدرایی و از همه مشخص‌تر در ملاصدرا دارای سابقه و پیشینه است، هرچند نه با این عنوان و آوازه.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Hermeneutic Dialectical between Reason and Religion: A New Approach to Their Relation

نویسنده [English]

  • Jahangir Masoudi

Associate Professor at the Department of Islamic Philosophy and Hikmah, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

There are four main theories concerning the explanation of the relation between “reason and religion” including rationalism, traditionalism, primacy of reason, and primacy of revelation. In this article, after a review of these theories, I shall argue that none of them is satisfactory and thus, we should look for an alternative theory. I suggest that the dialectical hermeneutical approach to the relation between reason and religion can be such a satisfactory theory which avoids the difficulties with the aforementioned theories. I shall explain the theory by means of some philosophical hermeneutical foundations and show how it is rooted in the views of Mulla Sadra and his followers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Problem of Reason and Religion
  • Primacy of Reason
  • Primacy of Religion
  • Rationalism
  • Traditionalism
  • Philosophical Hermeneutics
  • The Hermeneutic Dialectical of Reason and Religion
احمدی، بابک (1381)، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز، چاپ چهارم.
ایلخانی، محمد (1382)، تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، تهران: سمت.
توکلی، غلام‌حسین (1387)، «حقیقت مضاعف»، فصل‌نامه پژوهش‌های فلسفی نشریه دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه تبریز، س 51، ش 203.
ژیلسون، اتین (1370)، روح فلسفه قرون وسطی، ترجمۀ ع. داوودی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
ژیلسون، اتین (1378)، عقل و وحی در قرون وسطی، ترجمۀ شهرام پازوکی، تهران: گروس.
ژیلسون، اتین (1384)، تومیسم، ترجمۀ سید ضیاءالدین دهشیری، تهران: حکمت.
عابدی سرآسیا، علیرضا، صادق علمی‌سولا، و کاظم علمی‌سولا (1389)، «بررسی امکان دسترسی به نیات مؤلف، نقدی بر هرمنوتیک قصدی‌ستیزی و نظریۀ مرگ مؤلف»، مجله علمی-پژوهشی فلسفه و کلام، ش 85.
کاپلستون، فردریک (1387)، تاریخ فلسفه، ج ۲، ترجمۀ ابراهیم دادجو، تهران: علمی و فرهنگی.
کلینی، محمد بن یعقوب (1379)، اصول کافی، ج ۱، ترجمه و شرح محمدباقر کمره‌ای، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
لین، تونی (1380)، تاریخ تفکر مسیحی، روبرت سریان، تهران: فرزان.
مسعودی، جهانگیر (1386) هرمنوتیک و نواندیشی دینی، قم: پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی.
مسعودی، جهانگیر و محمد سهیلی (1389)، «روش‌شناسی مواجهۀ صدرالمتألهین با کلام شیعی»، پژوهشنامۀ فلسفه دین (نامۀ حکمت)، س 8، ش 2.
واعظی، احمد (1380)، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: مرکز نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
Bleicher, Josef (1980), Contemporary Hermeneutics, U.K: Routledge & Kegan Paul Ltd., 1980.
Bontekoe, Ronald (1969), Dimensions of the Hermeneutics Circle, U.S.A: Humanities Press International, Inc., 1969.
Dostal, Robert J. (2002), The Cambridge Companion to Gadamer, U.S.A: Cambridge University Press, 2002.
Gadamer, Hans-Georg (1975), Truth and Method, U.K: Sheed and Ward Ltd.
Gadamer, Hans-Georg (1998), The Beginning of Philosophy, Tr. By Rod Coltman, U.S.A: The Continuum Publishing Company.
Weinsheimer, Joel (1985), Gadamer’s Hermeneutics, Yale University Press.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 2
آبان 1394
صفحه 177-198