جایگاه نظریه عروض وجود بر ماهیت در الهیات بالمعنی الاخص ابن سینا

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ‌التحصیل مقطع دکتری فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 استاد گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

نظریۀ عروض وجود بر ماهیت مهم‌ترین زیربنای متافیزیکی مورد استفادۀ ابن‌سینا برای شکل‌دهی یک نظام فلسفی مستقل و گذار از فلسفه یونان بوده است، و ابن‌سینا در بازاندیشیِ دو مبحث مهم فلسفی یعنی «مواد ثلاث» و «علیت» از آن بهره برده است. می‌توان گفت بسیاری از اجزای الهیات بالمعنی الاخص ابن‌سینا بی‌واسطه یا باواسطه بر نظریۀ عروض وجود بر ماهیت استوار شده‌اند. برای مثال، برهان صدیقین ابن‌سینا حاصل همۀ یافته‌های او در بحث‌های «عروض وجود بر ماهیت»، «مواد ثلاث» و نیز «علیت» است. این نظریه همچنین در مباحث اثبات توحید و سایر صفات خدا، گاه به صورت مستقیم و گاه به صورت غیرمستقیم و به عنوان زیربنای منطقی، کاربرد می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

“Attribution of Existence to Essence”: Its Role in Avicennian Theology

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Sayyar 1
  • Mohammad Saeedimehr 2

1 PhD of Philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran (Corresponding Author)

2 Professor at the Department of Philosophy and Hikmah, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The theory of “attribution of existence to essence” is the most important metaphysical foundation used by Avicenna for forming a new philosophical system and transition from Greek philosophy and rethinking two important philosophical issues: “modality” and “causality”. It seems that many components of Avicennian theology is based, whether directly or not, on this theory. For example, Avicenna’s siddīqīn argument for the existence of God is the ultimate result of all Avicenna’s deliberations about “attribution of existence to essence”, “modality” and “causality”. This theory has also been used, at times directly and at other times indirectly, for proving God’s oneness and His other attributes. In this article, we will try to show the role the theory of “attribution of existence to essence” plays in Avicenna’s philosophy trough a systematic study. We will also try to review differences between Avicenna’s philosophy and Greek philosophy and the role of the aforementioned theory in these differentiations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attribution of Existence to Essence
  • Avicenna
  • Theology
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1389)، درخشش ابن‌رشد در حکمت مشاء، تهران: علم.
ابن‌رشد (بی‌تا)، تفسیر مابعدالطبیعه، تهران: حکمت.
ابن‌سینا (بی‌تا)، الهیات دانشنامه علایی، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابن‌سینا (بی‌تا)، التعلیقات، قم: مکتبه الاعلام الاسلامی.
ابن‌سینا (1376)، الهیات شفا، قم: بوستان کتاب قم.
ارسطو (1385)، متافیزیک، ترجمۀ شرف‌الدین خراسانی، تهران: حکمت.
ژیلسون، اتین (1384)، روح فلسفه قرون وسطی، ترجمۀ علیمراد داوودی، تهران: علمی و فرهنگی.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1383)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب قم.
حکمت، نصرالله (1389)، متافیزیک ابن‌سینا، تهران: الهام.
بهشتی، احمد، و دیگران (1392)، «نوآوری‌های ابن‌سینا در مسئلۀ علیت»، فصلنامه اندیشه دینی، ش 46.
سالم، مریم (1392)، «تقسیم موجود به واجب و ممکن: ابتکار فلسفی فارابی و ابن‌سینا»، فصلنامه آینه معرفت، س 12، ش 34.
طیب‌نیا، محمد صالح، و دیگران (1391)، «تفاوت رویکرد ارسطو و ابن‌سینا در اثبات وجود خدا»، فصلنامه الهیات تطبیقی، س 1، ش 7.
علم‌الهدی، سید علی (1386)، «بررسی انتقادات ابن‌رشد بر ابن‌سینا در مباحث الهیات بالمعنی الاخص»، نامه حکمت، س 5، ش 1.