پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

باور دینی و خودآیینی عقلانی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران

چکیده

خودآیینی عقلانی بیانگر آن است که آدمی چگونه می‌تواند فاعلیت معرفتی خود را محفوظ بدارد و اختیار تنظیم و اداره‌ی عقلانی خود را داشته باشد. این ارزش معرفتی غالباً در مقابل دگرآیینی عقلانی طرح شده که مطابق آن، باورنده، به علل درونی یا بیرونی، فاقد توانایی لازم برای اِعمال فاعلیت معرفتی خود است. از آغاز دوران مدرن، برخی فیلسوفان و متفکران به‌تصریح یا تلویح گمان کرده‌اند که باور دینی ناقض خودآیینی عقلانی است. با این حال، روایت مسئولیت‌محور از معرفت‌شناسی فضیلت‌گرا به‌خوبی نشان می‌دهد که خودآیینی به مثابه یک فضیلت عقلانی به معنای اتکا به قوای معرفتی خود و بی‌نیازی معرفتی از دیگری نیست بلکه نحوه‌ی تنظیم فاعلیت معرفتی باورنده را در تعامل‌های فکری او با دیگری تجویز می‌کند. بر این اساس، باورنده‌ی خودآیین بر شناخت اقسام روابط معرفتی خود با دیگری و تنظیم مستقل آن توانا است. این معنا از خودآیینی عقلانی با برگرفت و نگه‌داشت باورهای دینی در تعارض نیست. باور دینی می‌تواند خودآیین باشد اگر باورنده‌ی متدین نقش دیگری را به مثابه ناقل، ناقد، حامی، الگو یا مرجع در باورهای دینی خود دریابد و وجدان‌مدارانه و به اتکای آراستگی به فضایل عقلانی، نحوه‌ی مداخله‌ی معرفتی دیگری را در باورهای دینی خود تنظیم کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Religious Belief and Intellectual Autonomy

نویسنده [English]

  • Amirhossein Khodaparast

Faculty of Member, The Iranian Institute of Philosophy, Tehran, Iran

چکیده [English]

Intellectual autonomy indicates how human being can preserve her epistemic agency and intellectually manage and regulate herself. This epistemic value is commonly proposed against intellectual heteronomy according to which the believer is not capable of applying her epistemic agency because of internal or external impediments. Since the early modern era, some philosophers and intellectuals have supposed, implicitly or explicitly, that religious belief violates intellectual autonomy. However, the responsibilist version of virtue epistemology shows that autonomy, as an intellectual virtue, is not epistemic self-reliance and independence from the other but prescribes a way to regulate one’s epistemic agency in intellectual interactions with the other. On this basis, a conscientious autonomous believer is capable of knowing and managing the variety of her epistemic relations with others. Intellectual autonomy in this sense is compatible with believing and maintaining religious beliefs. Religious belief can be autonomous if the believer (i) find the other’s role in her beliefs as imparting knowledge, critic, model, adherent, and authority and (ii) regulate, conscientiously and equipped with intellectual virtues, the way in which the other participates in them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Autonomy
  • Epistemic Authority
  • Virtue Epistemology
  • Intellectual Virtue
  • Religious Belief
حسینی، مالک (1388)، حکمت: چند رویکرد به یک مفهوم، تهران: هرمس.
رضوی، رسول (1383)، «قاعدۀ نفی تقلید در اصول دین»، کلام اسلامی، ش 50.
کاپلستون، فردریک (1381)، تاریخ فلسفه، ج 1، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ هشتم.
کانت، ایمانوئل (1377)، «در پاسخ به پرسش روشن‌نگری چیست؟»، در روشن‌نگری چیست؟ نوشتۀ مجموعۀ نویسندگان، ترجمۀ سیروس آرین‌پور، تهران: آگه.
مطهری، مرتضی (1374)، کلام، در مجموعۀ آثار، ج 4، تهران: صدرا، چاپ چهارم.
Baehr, Jason (2011), The Inquiring Mind, Oxford: Oxford University Press.
Christman, John (2009), The Politics of Persons: Individual Autonomy and Socio-historical Selves, Cambridge: Cambridge University Press.
Coady, C. A. J. (2002), “Testimony and Intellectual Autonomy”, Studies in History and Philosophy of Science, No. 33.
Coeckelbergh, Mark (2004), The Metaphysics of Autonomy: The Reconciliation of Ancient and Modern Ideal of the Person, New York: Palgrave MacMillan.
Fricker, Elizabeth (2006), “Testimony and Epistemic Autonomy”, Lackey, J., Ernest Sosa (eds.), The Epistemology of Testimony, Oxford: Oxford University Press.
Greco, John, and John Turri (2011), “Virtue Epistemology”,Zalta, Edward N. (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, in http://plato.stanford.edu/archives/win2011/entries/epistemology-virtue/
Hill, Thomas E. (1991), Autonomy and Self-respect, Cambridge: Cambridge University Press.
Kant, Immanuel (1996a), Groundwork of the Metaphysics of Morals, in Practical Philosophy, Mary J.Gregor (Trans.), Cambridge: Cambridge University Press.
Kant, Immanuel (1996b), Practical Reason, in Practical Philosophy, Mary J.Gregor (Trans.), Cambridge: Cambridge University Press.
Kaplan, Laura D. (1991), “Teaching Intellectual Autonomy: The Failure of Critical Thinking Movement”, Educational Theory, Vol. 41, No. 4.
Leiman, Shnayer Z. (1993), “Dwarfs On the Shoulders of Giants”, Tradition, Vol. 27, No. 3.
McMyler, Benjamin (2011), Testimony, Trust, and Authority, Oxford: Oxford University Press.
Mele, Alfred R. (1995), Autonomous Agents: From Self-control to Autonomy, Oxford: Oxford University Press.
Meltzoff, Andrew N. (2002), “Elements of a Developmental Theory of Imitation”, Meltzoff, Andrew N., Wolfgang Prinz (eds.), The Imitative Mind: Development, Evolution, and Brain Bases, Cambridge: Cambridge University Press.
Reath, Andrews (2006), Agency and Autonomy in Kant’s Moral Theory, Oxford: Oxford University Press.
Roberts, Robert C., W. Jay Wood (2007), Intellectual Virtues: An Essay in Regulative Epistemology, Oxford: Oxford University Press.
Wetterston, John (1987), “Achievement and Autonomy in Intellectual Society”, Philosophia, Vol. 17, No. 1.
White, Richard (2008), Radical Virtues: Moral Wisdom and the Ethics of Contemporary Life, MD:, Rowman and Littlefield.
Zagzebski, Linda (2009), “Is it Reasonable to Believe in God?”, in: http://www.faculty-staff.ou.edu/Z/Linda.T.Zagzebski-1/truefamilylec.doc‌.
Zagzebski, Linda (2012), Epistemic Authority, Oxford: Oxford University Press.
Zagzebski, Linda (2013), “Intellectual Autonomy”, Philosophical Issues, Vol. 23.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 2
آبان 1394
صفحه 91-112