جایگاه معرفت‌شناختی انبیاء در سیر معرفتی انسان ها از دید غزالی: نقش تعلیمی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

نگارنده در این مقاله به روش تحلیلی، به مسئلۀ نقش معرفت‌بخشی انبیا (ع) از دید غزالی می‌پردازد. این نقش که هم شامل نقش تعلیمی و هم تربیتی است، در جنبۀ تعلیمی، نقشی مستقیم و غیرمستقیم است. نیز این که تعلیمات انبیا هر دو حوزۀ حقایق ناظر به عالم واقع و معرفت‌های اخلاقی را شامل می‌شود. در این نقش علاوه بر این که ایشان به عرضۀ حقایقِ ورای مرتبۀ عقل استدلالی می‌پردازند، ارائه‌دهندۀ طریق دست‌یابی به عالی‌ترین سطح عقلانی معرفت نیز هستند تا انسان‌ها با صعود در مراتب معرفتی، خود، بدان معرفت عالیه دست یابند. در این راستا، یگانگی و پیوستگی عمیقی که میان عقل و شرع (تعلیمات نبوی) از دید غزالی وجود دارد نیز مورد توجه قرار می گیرد و روشن می شود که غزالی شروع حرکت عقلی‌ـ‌علمی انسان را با دریافت معرفت وحیانی (شرع) به یکدیگر گره می‌زند و به نظر او اساساً این، تنها سطح نبوی معرفت یا علم مکاشفه است که راهنمای انسان در رسیدن به معرفت یقینی، که استکمال معرفت عقلانی انسان در مرتبۀ پایین‌تر است، می‌شود.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Epistemological Role of Prophets in the Course of Human Knowledge from al-Ghazali’s Perspective: The Educational Role

نویسنده [English]

  • Mitra (Zahra) Poursina

Associate Professor of Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

In this article, the author deals with the epistemological role of the prophets from al-Ghazali’s view-point by an analytic method. This role includes both educational and training ones. In its educational role, it is both direct as well as indirect; it also includes both factual and moral knowledge. In this role, besides proposing truths beyond discursive reason, prophets give the way of achieving the highest intellectual level of knowledge in order that human beings, themselves, by ascending cognitive levels, would achieve that high level of knowledge. In this regard, the profound unity between reason and the Shari’a (prophetic teachings) in al-Ghazali's view, is also considered and clarifies that al-Ghazali ties the beginning of rational and scientific movement of human being with receiving knowledge by revelation (Shari’a). In his thought, only the prophetic level of knowledge, i.e. unveiling knowledge, is the one that guides human being to achieve certain knowledge, which is the perfection of rational knowledge in the lower level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophets
  • Education
  • Reason
  • Shari’a
  • Al-Ghazali
باسیل، سعید (بی‌تا)، منهج البحث عن المعرفه عند الغزالی، بیروت: دارالکتب اللبنانی.
غزالی، ابوحامد محمد (1383)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی، چ ۱۱، ج ۱ و ۲.
غزالی، ابوحامد محمد (1406 ق/1986 م)، احیاء علوم الدین، ربع اول، سوم، چهارم، بیروت: دارالفکر، دارالکتب العلمیه.
غزالی، ابوحامد محمد (1408 ق/1987 م)، المنقذ من الضلال (و معه کیمیاء السعاده والقواعد المعشره والادب فی الدین)، بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیه.
غزالی، ابوحامد محمد (1416 ق/1996 م)، القسطاس المستقیم (در مجموعۀ رسائل الامام الغزالی)، بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد (1417 ق/1997 م)، الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد (1421 ق/2000 م)، معیار العلم فی فن المنطق، قدم له و علق علیه و شرحه الدکتور علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
غزالی، ابوحامد محمد (1964)، میزان‌العمل، تحقیق و مقدمۀ دکتر سلیمان دنیا، مصر: دارالمعارف.
غزالی، ابوحامد محمد (1975 م)، معارج القدس فی مدارج معرفه النفس، بیروت: دار الآفاق الجدیده، چ ۲.
غزالی، ابوحامد محمد (بی‌تا)، المستصفی فی علم الاصول، بیروت: بی‌نا.
Abrahamov, Binyamin (1993), “Al-Ghazali’s Supreme Way to know God”, Studia Islamica, LXXVII, Paris: 141-168.
Abrahamov, Binyamin (2011), “Al-Ghazali and the Rationalization of Sufism”, in the Conference of Islam and Rationality: The Impact of al-Ghazali, Ohio University.
Griffel, Frank (2004), “Al-Ghazali’s Concept of Prophecy: The Introduction of Avicennian Psychology into Aš ̔arite Theology”, Arabic Sciences and Philosophy, vol. 14, pp. 101-144.
Othman, Ali Issa (1960), The Concept of man in Islam, in the Writings of al-Ghazali, Cairo.
Treiger, Alexander (2012), Inspired Knowledge in Islamic Thought: Al-Ghazali's Theory of Mystical Cognition and Its Avicennian Foundation, Routledge.