نظریه اعتبار – تفسیر در اندیشه علامه طباطبایی؛ مقدمه‌ای بر فلسفه الهی اسلام

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حکمت متعالیه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول)

2 استاد گروه فلسفه و حکمت دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

دیدگاه علامه طباطبایی دربارۀ پیوند دین و فلسفه را می‌توان در دو مقام پدیداری و فهم ره‌گیری کرد. نسبت دین و فلسفه در مقام پدیداری از حیثیات مختلفی نظیر روش، مسائل، زبان و زمان مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این نظریه به جهت مرموز و مجهول دانستن روش وحیانی امکان تبیین نسبتِ روشیِ دین و فلسفه وجود ندارد. متون دینی در تبیین معارف عالی خود از همان زبان مرسوم میان مردم بهره می‌برند که از جملۀ اعتباریات محسوب می‌شود و نسبت آن با حقایق محاکی از آن نسبت مثل به ممثل است. همچنین اوج دین از دیدگاه علامه طباطبایی زماناً متأخر از اوج فلسفه حادث شده است. مناسبات دین و فلسفه در مقام فهم نیز عبارت است از روش‌هایی زبانی مبتنی بر تفسیر قرآن به قرآن که دانش فلسفه را با فهم صحیح از متون دینی به جایگاهی می‌رساند که کمال آن در فلسفه‌ای دینی متجلی می‌شود که در آن همۀ قضایای نظری و عملی بالتحلیل به اصل توحید بازگشت داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Convention-Interpretation Theory of Tabatabaei: An Introduction to Divine Philosophy of Islam

نویسندگان [English]

  • Zoheir Ansarian 1
  • Reza Akbarian 2
  • Lotfollah Nabavi 3

1 PhD of Transcendent Wisdom, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran (Corresponding Author)

2 Professor at the Department of Philosophy and Hikmah, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

3 Associate Professor at the Department of Philosophy and Hikmah, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Tabatabaei's view about the relationship between religion and philosophy can be considered in two stages: formation and understanding. He introduces revelation as an unknown method. Therefore, the methodological relation between religion and philosophy cannot be explained well. To provide its content, scripture uses a common language which is conventional. Besides, religion has reached its summit later than philosophy. The relationship between religion and philosophy in the understanding stage in Tabatabaei's view is based on interpretation of Quran by Quran. This method of interpretation can be used for completion of philosophy that all its theorems are rooted in Monotheism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tabatabaei
  • Religion
  • Philosophy
  • Convention-interpretation
  • Religious Philosophy
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1361)، حاشیة الکفایة، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، تهران: صدرا، چ ۲.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1368)، تعلیقه بر الأسفار الأربعة، در الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوی، چ ۲.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1385)، شیعه (مصاحبات علامه طباطبایی با هانری کرین)، به کوشش محمدامین شاهجویی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چ ۵.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1387 الف)، رسالت تشیع در دنیای امروز، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، چ ۲.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1387 ب)، «وحی یا شعور مرموز»، در مجموعه رسائل علامه طباطبایی، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، ج ۱.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1388 الف)، بررسی‌های اسلامی، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، چ ۲.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1388 ب)، شیعه در اسلام، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، چ ۵.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعهٔ مدرسین حوزه علمیه قم، چ ۵.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1426 الف)، «رسالة الولایة»، در مجموعه الإنسان و العقیدة، تحقیق علی الأسدی، قم: مکتبة فدک لإحیاء التراث، چ ۲.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1426 ب)، «علی و الفلسفة الإلهیة»، در مجموعه الإنسان و العقیدة، به تحقیق علی الأسدی، قم: مکتبة فدک لإحیاء التراث، چ ۲.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1427 الف)، «رسالة الاعتبارات»، در مجموعهٔ رسائل العلامه الطباطبایی، تحقیق صباح الربیعی، قم: مکتبة فدک لإحیاء التراث.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1427 ب)، «رسالة التحلیل»، در مجموعهٔ رسائل العلامه الطباطبایی، تحقیق صباح الربیعی، قم: مکتبة فدک لإحیاء التراث.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1427 ج)، «رسالة المنامات و النبوات»، در مجموعهٔ رسائل العلامه الطباطبائی، تحقیق صباح الربیعی، قم: مکتبة فدک لإحیاء التراث.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1427 د)، نهایة الحکمة، به تحقیق عباسعلی زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم، چ ۱۲.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1368)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوی، چ ۲.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1422)، شرح الهدایة الأثیریة، تصحیح محمد مصطفی فولادکار، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.