نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• عبدالله نصری

استاد گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

یکی از مسائل مهم در بحث جبر و اختیار رابطۀ اختیار با ضرورت است، چرا که طبق قاعده الشیء ما لم یجب لم یوجد، هیچ پدیده‏ای تا به سر حد ضرورت نرسد تحقق پیدا نخواهد کرد. این که این قاعده در مورد همۀ پدیده‏ها صادق است یا این که فقط بر امور غیراختیاری حاکم است از دیرباز مورد بحث متکلمان و فلاسفه و اصولیون بوده است. حکیمان صدرایی این قاعده را بر افعال اختیاری انسان نیز حاکم می‏دانند، اما طرفداران نائینی به مخالفت با آن برخاسته و آن را در تنافی با پذیرش اختیار انسان می‏دانند. در این مقاله، در ابتدا به دیدگاه حکما و اصولیون در باب مراحل فعل اختیاری پرداخته می‏شود و سپس این مسئله مطرح خواهد شد که آیا با جبری تلقی کردن مراحل فعل اختیاری می‏توان اختیار انسان را پذیرفت، یا نه؟ و آیا نقدهای مکتب نائینی بر فلاسفه وارد است، یا نه؟ در ادامۀ بحث، به نوآوری‏های علامه جعفری، هم در مورد مراحل فعل اختیاری و هم در مورد نحوۀ حاکمیت قانون علیت بر افعال اختیاری انسان، خواهیم پرداخت. آرای وی، بر خلاف آنچه تصور می‏شود، هماهنگ با نائینی نیست و در عین حال خلأهای فلاسفه را نیز برطرف می‏سازد.

کلیدواژه‌ها

• اراده
• شوق
• طلب
• اختیار
• علیت
• ضرورت
• سنخیت
• ترجیح
• نظارت من

عنوان مقاله [English]

Transcendent Philosophy, Na’eeni School, and Muhammad Taghi Ja’fari on Free will and Necessity

نویسنده [English]

• abdollah nasri

چکیده [English]

The relation between free will and necessity is one of the most important issues regarding the problem of “free will”. This is because of the rule which indicates that “being not necessary, an event would not be came off”. There has been an ongoing debate among theologians, philosophers and Jurists on whether this rule includes free actions. Sadrain Philosophers believe that this rule is inclusive of human free actions, while followers of the Na’eeni school endorse the opposite. In this article, after reviewing the views of philosophers and jurists on the stages of a free action, I shall explore the question whether human actions, stages of which are understood deterministic, could be regarded as free, and so, whether Na’eenian criticisms against philosophers are justified. Besides, I shall put forth some innovative ideas of Allameh Ja’fari concerning the issue, whose view, while revises some philosophers’, is not compatible with that of Na’eeni.

کلیدواژه‌ها [English]

• will
• desire
• seeking
• Freedom
• Causality
• necessity
• homogeneity
• preponderation
• self-supervision