رنج از دیدگاه مولانا با نگاهی به مسئله شرّ

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فلسفه دین و کلام جدید، دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

2 عضو هیأت علمی بنیاد دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، ایران

چکیده

رنج، از سویی مسئله‏ای وجودی است که هر انسانی را به تأمّل دربارۀ چرایی می‏کشاند و از سوی دیگر، مسئله‏ای کلامی ـ فلسفی است که عدل الهی و یا حتی وجود خدا را به چالش می‏کشد. بدین جهت متفکّران دینی به موضوع چیستیِ رنج، انواع رنج، علل آن و آثار و نتایج آن پرداخته‏اند. در این تحقیق نشان خواهیم داد که مولانا، در باب رنج‏ها به نوعی نعل واژگونه معتقد است؛ در پس قهرهای ظاهری، لطف حقیقی می‏بیند و پشت لطف‏های ظاهری، رنج‏های حقیقی را بازمی‏شناسد. او، رنج حقیقی بنیادی را همان فراق از معشوق ازلی می‏داند که غفلت از این رنج، به رنج‏های دیگری خواهد انجامید که از آن­ها با عنوان رنج‏های حقیقی ثانوی یاد کرده‏ایم. دیگر سختی‏های زندگی را که مصداق همان لطف‏های رنج‏نُما هستند، رنج‏های مجازی می‏نامیم و نتایج مرتب بر هر کدام از این رنج‏ها را از نگاه مولانا بررسی خواهیم کرد. در پایان خواهیم دید که مولانا، بهترین واکنش انسان به درد و رنج‌های زندگی را نگاه ایمانی دانسته که به یاری آن و بصیرتی که به مؤمنان می‏بخشد، می‏توان رنج‌ها را معنادار و در نتیجه قابل تحمّل کرد. به نظر مولانا، تنها از طریق آگاهی از رنج حقیقی است که می‏توان راه ایمان را پیمود. در این مسیر، رنج‏های دنیوی حذف یا انکار نمی‏شوند؛ بلکه معنادار می‏شوند و تحمّل آن‏ها بر مؤمنِ عاشق امکان‏پذیر و چه ‏بسا حلاوت‏آمیز می‏گردد. از نظر مولانا، ایمان عاشقانه بهترین پاسخ به رنج‌های زندگی است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Suffering in Rumi’s View with a Glance at the Problem of Evil

نویسندگان [English]

  • Hossein Mahmodi 1
  • Asghar Dadbeh 2

1 PhD of Philosophy of Religion and New Theology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

2 Faculty Member of Encyclopedia Islamica Foundation, Tehran, Iran

چکیده [English]

Suffering On the one hand is the existential problem that leads us to ask on why it exists, and on the other hand is a philosophical and theological question that challenges divine justice or even the existence of God. Hence, religious thinkers have addressed the nature of suffering, kinds, causes and consequences of it. In this paper we will show that sufferings in Rumi’s view are the inverse-horseshoes, He sees the true grace at the exterior wrath, and recognizes true pain at the specious grace. He believes that “fundamental true suffering” is the separation from increate beloved Neglecting which, will result in other kinds that have been nominated “secondary true sufferings” in here; and other life difficulties that are “suffer-liked graces” are nominated “virtual sufferings”, here we will discuss about the results of these sufferings from Rumi’s view. In his viewpoint we’ll see that the faith is the best human reaction to pains and sufferings, with the gifted insight of which, believers will be able to make suffering meaningful and acceptable. According to Rumi, it is just through the awareness of the real suffering that we can pass through the endless path of faith. In this way of curse the worldly sufferings won’t be removed or denied, but will be meaningful and tolerable - or perhaps sweetness - for lover believers. Rumi believed that passionate faith would be the best answer to life sufferings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Suffering
  • The Problem of Evil
  • faith
  • Rumi
قرآن کریم.
آمدی، عبدالواحد (1407ق)، غرر الحکم و درر الکلم: مجموعة من کلمات و حکم الامام علی(ع)، صحّح و اشرف علی طباعته حسین الاعلمی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
افلاکی، شمس­الدین (1375ش)، مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
بزرگ‏ بیگدلی، سعید و دیگران (1388ش)، «بررسی و تحلیل درد و رنج‏های بشری در اندیشۀ مولوی»، فصل‏نامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‏شناختی، سال 5، ش17.
تبریزی، شمس‏الدین محمد (1377ش)، مقالات شمس، تصحیح و تعلیق محمدعلی موحّد، تهران: خوارزمی، 2ج.
دادبه، اصغر (بی‏تا)، فرهنگ اصطلاحات کلامی، در دست انتشار.
دیلمی، حسن بن محمد (1362ش)، ارشاد القلوب الی الصواب، ترجمة عبدالحسین رضایی، تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران: اسلامیه، ج1.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1382ش)، نردبان شکسته: شرح توصیفی و تحلیلی دفتر اوّل و دوم مثنوی، تهران: سخن.
شهبازی، ایرج (1386ش)، «رنج از نگاه مولانا»، پژوهش‏نامۀ فرهنگ و ادب، سال 3، ش4.
علی­زمانی، امیرعباس؛ خلیلی، اکرم (1390ش)، «تئودیسۀ پرورش روح جان هیک»، پژوهش‏نامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، سال 9، ش2.
فروزان­فر، بدیع الزمان (1373ش)، شرح مثنوی شریف، تهران:‌ زوّار، ج1.
کریمی، سودابه (1384ش)، بانگ آب: دریچه‌ای به جهان‌نگری مولانا، تهران: شور.
کلینی، محمد بن یعقوب (1388ش)، الکافی، تحقیق علی­اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ج2.
کمپانی زارع، مهدی (1390ش)، مولانا و مسائل وجودی انسان، تهران: نگاه معاصر.
لاجوردی، فاطمه؛ ابراهیمی، زینب (1388ش)، «مفهوم رنج از دیدگاه مولوی»، نیمسال‏نامۀ پژوهشنامۀ ادیان، سال 3، ش5.
محمدی ری‏ شهری، محمد (1377)، میزان الحکمة، ترجمة حمیدرضا شیخی، قم: دار الحدیث، ج2، 8، 12.
ملکیان، مصطفی (1388ش)، «درد و رنج‏های بشری در نگاه مولوی و سورن کرکگور»، بررسی تطبیقی نگاه مولوی و متفکران ملل دیگر به درد و رنج‏های بشری، به کوشش مصطفی گرجی، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
مولوی، جلال‌الدین محمّد (1375ش)، مثنوی معنوی، تصحیح و پیش­گفتار عبدالکریم سروش، تهران: علمی و فرهنگی.
همو (1378ش)، فیه ما فیه: مقالات مولانا، تصحیح بدیع الزمان فروزان­فر، تهران: نامک.
همو (1381ش)، دیوان جامع شمس تبریزی، مقدمه و تصحیح بدیع‌الزمان فروزان­فر، تهران: فردوس.
نامقی، احمد بن ابوالحسن جام (ژنده پیل) (1389ش)، سراج السائرین، تصحیح و توضیح حسن نصیری جامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هاشمی‏ نژاد، قاسم (1386ش)، کتاب ایّوب: منظومة آلام ایّوب و محنت­های او از عهد عتیق، تهران: هرمس.
همائی، جلال‌الدین (1376ش)، مولوی چه می‌گوید؟، تهران: مؤسسة نشر هُما، ج1.
همدانی، ابوالمعالی عبدالله بن محمد (عین القضات) (1373ش)، تمهیدات، مقدمه و تصحیح عفیف عُسَیران، تهران: منوچهری.
Eliade, Mircea (1987), the Encyclopedia of Religion, New York: Macmillan Publishing, Vol.14.