پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

بررسی رویکرد علوم شناختی در مطالعه دین

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دین، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

علوم شناختی رویکردی است که با نگاهی میان­رشته­ای، مجموعه­ای از روش­های مطالعاتی را در مطالعة ساختار و قوای شناختی آدمیان به کار می­گیرد و به بررسی روند تغییرات و تکامل­های آن در تاریخ و نیز در طول حیات هر فرد می­پردازد. قابلیت­هایی که این علوم می­توانند به دین­پژوهی معاصر بیافزایند، می­تواند گسترده و قابل توجّه باشد. به طور خلاصه می­توان گفت مطالعة ساختارهای شناختی­ای که با توجّه به دست­آوردهایعلوم شناختی برای بازنمایی و کسب مفاهیم دینی لازم بوده است و نیز اعمال و آیین­هایی که این ساختارهای شناختی را در مجموعة شناختی انسان­ها نهادینه کرده­اند، موضوع اصلی در رویکرد علوم شناختی به مطالعة دین است. در این مقاله، پس از معرفی علوم شناختی در کلیّت خود، به پیش­فرض­های فلسفی هم­خوان با آن پرداخته شده و تلاش گردیده تا با بررسی زیرحوزه­هایی که علوم شناختی در مطالعة دین به کار می­گیرند، چشم­اندازی عمومی از این رویکرد به دست داده شود. این بررسی، بسته به سهم هر یک از زیرحوزه­های مربوط و نیز شدّت بداعت آن­ها صورت گرفته است. می­توان گفت که انسان­شناسی شناختی دین و روا­ن­شناسی شناختی دین در این علوم، به ترتیب سهم اول و دوم را در تحقیقات انجام شده داشته­اند و نسبت به رویکردهای دیگر این علوم، مثل علوم اعصاب شناختی دین، نقش سازنده­تری ایفا کرده­اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cognitive Approaches to the Study of Religion

نویسندگان [English]

  • Mohammadsadegh Zahedi 1
  • Rohollah Haghshenas 2

1 Assistant Professor at the Department of Islamic Philosophy and Hikmah, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

2 MA Student of Philosophy of Religion, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Cognitive science is an inter-disciplinary approach that applies a set of methods to study the cognitive structures and faculties in human being’s life. These methods pursue the cognitive structures that are needed - in the light of this approach - to represent and acquire the religious concepts and the actions that institutionalize these structures. These goals are pursued through the process of change and evolution that supernatural concepts had been undergone during the historical life of mankind and also during the growth of any individual. In this paper cognitive science of religion is introduced with a general report of cognitive science and considering its philosophical bases and then tries to give an broad outlook to its approach to religion through its sub-disciplines, depending on the role of each of them in constructing the cognitive science of religion; cognitive anthropology and cognitive psychology have the most importance here, comparing to the rest like cognitive neuroscience.

Cognitive Science, Cognitive Anthropology of Religion, Cognitive Psychology of Religion, Philosophy of Cognitive Science

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Science
  • Cognitive Anthropology of Religion
  • Cognitive Psychology of Religion
  • Philosophy of Cognitive Science
استرنبرگ، رابرت (1389)، روان­شناسی شناختی، ترجمة سید کمال خرازی و الهه حجازی، تهران: سمت؛ و پژوهشکدة علوم شناختی.
خاتمی، محمود (1382)، پدیدارشناسی دین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
فردنبرگ، ج؛ سیلورمن، گوردن (1388)، علوم شناختی: مقدمه­ای بر مطالعة ذهن، ترجمة محسن افتاده­حال و دیگران، تهران: مؤسسة آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
فیومرتون، ریچارد (1390)، معرفت­شناسی، ترجمة جلال پیکانی، تهران: حکمت.
Barrett, J. L. (2000), “Exploring the natural foundations of religion”, Trends in Cognitive Sciences, Vol.4, pp.29-34.
Ibid (2001), “Do children experience God as adults do? Retracing the Development of God Concepts”, Religion in Mind: Cognitive Perspectives on Religious Belief, Ritual and Experience, J. Andresen (ad.), Cambridge: Cambridge University Press.
Bechtel, W. & J. Mundale (1999), “Multiple Realizability Revisited: Linking Cognitive and Neural States”, Philosophy of Science, Vol.66, pp. 175–207.
Bechtel, W. & Abrahamsen, A. A. (2005), “Explanation: A Mechanistic Alternative”, Studies in History and Philosophy of Biology and Biomedical Sciences, Vol.36, pp. 421-441.
Boster, J. (2011), “Data, method, and interpretation in cognitive anthropology”, A Companion to Cognitive Anthropology, D. Kronenfeld (ed.), Oxford: Willey-Blackwell Publishing.
Boyer, P. (1994), the Naturalness of Religious Ideas, LA: University of California Press.
Ibid (2000), “Evolution of the modern mind and the origins of culture: religious concepts as a limiting case”, Evolution and the Human Mind, P. Carruthers and A. Chamberlain (eds.), Cambridge: Cambridge University Press.
Colby, B. N. (1996), “Cognitive Anthropology”, Encyclopedia of Cultural Anthropology, David Levinson and Melvin Ember (eds.), New York: Henry Holt and Company, Vol.1.
D'Andrade, R. G. (1995), the Development of Cognitive Anthropology, Cambridge: Cambridge University Press.
Erickson, P. A. & Liam D. M. (2003), A history of anthropological theory, Peterborough, Ont: Broadview Press.
Garbarino, M. S. (1983), Sociocultural Theory in Anthropology: A Short History, Prospect Heights, IL: Waveland Press.
Goldman, A. (1992), Liaisons Philosophy Meets the Cognitive and Social Sciences, Cambridge, MA: MIT Press.
Guthrie, S. E. (1993), “A Cognitive Theory of Religion”, Current Anthropology, Vol.21, pp. 181–203.
Lawson, E. T. & McCauley, R. N. (1990), Rethinking Religion: Connecting Cognition and Culture, Cambridge: Cambridge University Press.
Lawson, E. T. (2000), “Toward a Cognitive Science of Religion”, Numen, Vol.47, pp. 338-349.
McCauley, R. N. & Lawson, E. T. (2002), Bringing Ritual to Mind: Psychological Foundations of Cultural Form, New York: Oxford University Press.
McCauley, R. N. (1998), “Comparing the Cognitive Foundations of Religion and Science”, Emory Cognition Project Report, Vol.37.
Ibid (2000), “The naturalness of religion and the unnaturalness of science”, Explanation and Cognition, F.C. Keil and R. Wilson (eds.), Cambridge, MA: MIT Press.
Ibid (2001), “Ritual, memory, and emotion: Comparing two cognitive hypotheses”, Religion in Mind: Cognitive Perspectives on Religious Belief, Ritual and Experience, J. Andresen (ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
Ibid )2007(, “Reduction: Models of Cross-scientific Relations and their Implications for the Psychology-neuroscience Interface”, Philosophy of Psychology and Cognitive Science, P. Thagard (ed.), Amsterdam: Elsevier.
McNamara, P. (2001), “Religion and the Frontal Lobes”, Religion in Minds: Cognitive Perspectives on Religious Belief, Ritual, and Experience, J. Andresen (ed.),Cambridge: Cambridge University Press.
Pyysiainen, I. (2001), “Cognition, emotion, and religious experience”, Religion in Mind: Cognitive Perspectives on Religious Belief, Ritual and Experience, J. Andresen (ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
Ibid (2003), How Religion Works: Towards a New Cognitive Science of Religion, NH: Brill.
Schjoedt, U., Hans Stødkilde-Jørgensen, Armin W. Geertz & Andreas Roepstorff (2009), “Highly religious participants recruit areas of social cognition in personal prayer”, Social Cognitive & Affective Neuroscience, Vol.4, Issue 2, pp. 199-207.
Schjoedt, U. (2009), “The Religious Brain: A General Introduction to the Experimental Neuroscience of Religion”, Method & Theory in the Study of Religion, Vol.21, pp. 310-339.
Searle, J. (1992), the Rediscovery of the Mind, Cambridge, MA: MIT Press.
Sperber, D. & Wilson, D. (1986), Relevance: Communication and Cognition, Oxford: Blackwell Publishing.
Sperber, D. (1975), Rethinking Symbolism, Cambridge: Cambridge University Press.
Thagard, P. (2000), Coherence in Thought and Action, Cambridge: MIT Press.
Ibid (2005), Mind: Introduction to Cognitive Science, Cambridge: MIT Press, second edition.
Ibid (2009), “Why Cognitive Science needs Philosophy and Vice Versa”, Topics in Cognitive Science, Vol.1, pp. 237-254.
Ibid (2012), “Cognitive Science”, the Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), http://plato.stanford.edu/archives/fall2012/entries/ Cognitive-Science.
Tremlin, T. (2006), Minds and Gods: The Cognitive Foundations of Religion, New York: Oxford University Press.
Van Slyke, J. A. (2011), the Cognitive Science of Religion, Aldershot: Ashgate Publishing.
Wynn, M. (2005), Emotional Experience and Religious Understanding: Integrating Perception, Conception and Feeling, Cambridge: Cambridge University Press.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 2
آبان 1392
صفحه 145-162