پیوند دین و فلسفه در اندیشه فارابی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 پژوهشگر فلسفه اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)، مشهد، ایران

چکیده

جستار حاضر درصدد است پیوند میان دین و فلسفه را از منظر فارابی ـ با استناد به اصل متن آثار وی ـ مورد پژوهش قرار دهد. در این طریق، نخست به تحلیل علل تاریخی نیاز به فلسفه پرداخته شده و سپس انگیزه‏های فارابی برای ایجاد این پیوند معرفی شده‌اند؛ تا از این ره‌گذر، ضرورت ایجاد چنین پیوندی میان دین و فلسفه روشن گردد. مدّعای مقاله آن است که فارابی، با دو روش متفاوت در پی برقراری این پیوند بوده است. روش نخست بر توجّه به سیر تاریخی تکوین زبان استوار است؛ که از این منظر، فارابی به تقدّم زمانی فلسفه بر دین باور دارد. اما در روش دوم، او با توجّه به تمایزهای روش‏شناختی دین و فلسفه در مقام تعلیم، به تبیین نسبت میان آن دو پرداخته است. حال دربارة این دو روش باید گفت که روش نخست قابل نقد است؛ اما می‌توان از روش دوم دفاع کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Alliance of Philosophy and Religion from Farabi's View

نویسندگان [English]

  • Mohammad Kazem Elmi Sola 1
  • Sina Salari Khorram 2

1 Associate Professor at the Department of Islamic Philosophy, Ferdowsi University of Mashhad , Mashhad, Iran

2 Researcher of Islamic Philosophy, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

The present article is trying to study the alliance of religion and philosophy, from Farabi's view, by citing to his works. In this regard, first, we analyzed the historical reasons for the need for philosophy, then we will introduce the Farabi's purposes for constitution of this alliance, through which the necessity of this alliance becomes clear. The main claim of the article is that Farabi correlates the two through two different ways. The first depends upon the historical procedure of the emergence of the language. Accordingly, philosophy would be chronologically prior to religion. And in the second way, he explains the relation between the two, by considering their methodological distinctions, toward pedagogy. Then we can claim that the first way is criticizable but the second is defensible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religion
  • philosophy
  • Demonstrative Method
  • Persuasive Method
  • Imagination
  • Intellection
  • Farabi
الجابری، محمّد عابد (1387)، ما و میراث فلسفیمان: خوانشی نوین از فلسفة فارابی و ابن ­سینا، ترجمة محمدباقر آل­مهدی، تهران: ثالث، چاپ اول.
همو (1998)، تکوین العقل العربی، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة، چاپ سوم.
اولیری، دلیسی­اونز (1342)، انتقال علوم یونانی به عالم اسلامی، ترجمة احمد آرام، تهران: جاویدان.
فارابی، محمد بن محمد (1364)، احصاء العلوم، ترجمة حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
همو (1371)، التنبیه علی سبیل السعادة، تصحیح جعفر آل­یاسین، تهران: حکمت، چاپ اول.
همو (1405)، الجمع بین رأیی الحکیمین، تصحیح البیر نصری نادر، تهران: مکتبة الزهرا.
همو (1968)، کتاب الملّة و نصوص اخری، تصحیح محسن مهدی، بیروت: دار المشرق.
همو (1970)، کتاب الحروف، تصحیح محسن مهدی، بیروت: دار المشرق، چاپ اول.
همو (1959)، آراء اهل المدینة الفاضلة، تصحیح البیر نصری نادری، بیروت: مطبعة الکاثولیکیة.
همو (1995)، تحصیل السعادة، تصحیح علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبة الهلال، چاپ اول.
فرغل، یحیی (1392)، عوامل و اهداف نشأة علم الکلام فی الاسلام، قاهرة: مجمع البحوث الاسلامی.
کندی، هیو (1380)، «زندگی عقلانی در چهار سدة نخستین اسلام»، ترجمة فریدون بدره­ای، سنت­های عقلانی در اسلام، تنظیم و تدوین هادی دفتری، تهران: فرزان روز، چاپ اول.
لیمن، الیور (1380)، «پژوهش­های علمی و فلسفی: دست­آوردها و واکنش­ها»، ترجمة فریدون بدره­ای، سنّت­های عقلانی در اسلام، تنظیم و تدوین هادی دفتری، تهران: فرزان روز.
مهدی، محسن (1380)، «سنّت عقلانی در اسلام»، ترجمة فریدون بدره­ای، سنت­های عقلانی در اسلام، تنظیم و تدوین هادی دفتری، تهران: فرزان روز، چاپ اول.
همو (1378)، «مدینة فاضلة فارابی»، ترجمة سعید رضوی، مجموعه مقالات تاریخ علم در جهان اسلام و نقش دانشمندان ایرانی، گردآوری محمدعلی شعاعی و محسن حیدرنیا، تهران: انتشارات بین المللی المهدی، چاپ اول.
نشار، علی سامی (1965)، نشأة الفکر الفلسفی فی الاسلام، قاهرة؛ بیروت: دار المعارف.