برهان پذیری گزاره های ضروری ازلی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره ی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مصداق بارز گزاره­های ضروری ازلی، گزاره­های الهیاتی است که در آنها محمـول، به نحو ضروری بر ذات پروردگار (واجب­الوجود) حمل می­شـود و از آن جـا کـه در گزاره­هـای حاصـل از قیـاس برهـانی، محمـول، منطقـاً عـرَض ذاتـی موضـوع اسـت ، بنابراین، برهان­پذیری گزاره­های ضروری ازلی مشروط بر آن است کـه محمـول ، در این نوع گزاره­ها، عرض ذاتی موضوع باشد. اما از سوی دیگر، چون خداوند در نزد حکمیان مسـلمان صِـرف الوجـود (وجـود مطلق) است، به همین دلیل، ماهیت ندارد و جنس و فصـل و عـرض ذاتـی بـرای وی متصور نیست. پس، گزاره­ی ضروری ازلی که موضوع آن خداوند باشد، فاقـد شـرط لازم منطقی برای اثبات­پذیری برهانی (به اصطلاح ارسطویی) اسـت. بنـابراین، چنـین گزارهای دردستگاه منطق ارسطویی، برهان­ناپذیراست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Demonstrability of Eternal Necessary propositions

نویسندگان [English]

  • Seyyed Ali Alamolhoda 1
  • Ahad Faramarz Qaramaleki 2

1 PhD student of Islamic Philosophy and Kalam, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

2 Associate Professor at Department of Islamic Philosophy and Theology, The Faculty of theology at Tehran of University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Theological propositions are the evident extension of eternal necessary propositions in which predicate attributes to the essence of necessary existent, and because in propositions which are results of demonstrational deduction, predicate logically is the inherent accident of subject, so demonstrability of eternal necessary propositions depend on that predicate in this kind of propositions is inherent accident of the subject. On the other hand, because God in Muslim philosophers' view is existence in its pure simplicity (existence in the absolute sense), so does not have essence and can not imagine for him genus and differentia and inherent accident. So, eternal necessary propositions which their subjects is God, does not have logical necessary condition for being demonstrational provability (in Aristotelian terminology), so they are not demonstrable in his logical system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • eternal necessity
  • essential necessity
  • proof
  • inherent accident
  • eternal necessary proposition
  • theological proposition
  • demonstrability

-

ابن رشد (1982)، شروح ابن رشد لکتب ارسطو، تلخیص کتاب البرهان، تصحیح دکتر محمـود قاسـم، قـاهره : مرکـز البحوث الامریکی، الجزء الخامس.
ابن سینا، حسین بن عبداالله (1404)، الشفاء، المنطق، تصحیح ابراهیم مدکور، قم: انتشارات مرعشی نجفی، ج2
ــــــــ (1364)، النجاۀ من الغرق فی بحرالضلالات، تصحیح محمد تقی دانش­پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ــــــــ (1377)، الاشارات والتنبیهات، کتاب­المنطق، مع شرح نصیرالدین الطوسی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
 ارسطو (1378)، ارغنون، ترجمه­ی میرشمس­الدین ادیب سلطانی، تهران: انتشارات آگاه.
ارموی، سراج­الدین (بی­تا)، اللوامع فی شرح المطالع فی المنطق، قم: کتبی نجفی، قم.
ـــــــ (1373)، بیان الحق بضمان الصدق، تصحیح غلامرضا ذکیانی، بـه راهنمـایی احمـد بهشـتی، تهـران: دانشـگاه تهران.
پنجیونی ← کلنبوی (بی­تا)، البرهان، حاشیه پنجیونی و قره داغی، بی­نا.
حلی، حسن بن یوسف (1363)، الجوهرالنضید فی شرح المنطق التجرید، قم: انتشارات بیدار.
خونجی، افضل­الدین محمد بن نامور (بی­تا)، کشف الاسـرار عـن غـوامض الافکـار، قـاهره: دارالکتـب المصـریه، نسخه­ی خطی.
رازی، فخرالدین (1381)، المخلّص، تصحیح دکتر احد فرامرز قرا ملکی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
شیرازی، قطب الدین (1369)، درۀ التاج، تصحیح محمد مشکوه، تهران: انتشارات حکمت.
سهروردی، شهاب الدین (1397)، حکمۀالاشراق؛ مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصـحیح هـانری کـربن، تهـران : انجمن حکمت و فلسفه، ج2.
ــــــــ (1374)، تلویحات ـ ابن کمونه، التنبیهات فی شرح التلویحات، سـید حسـین موسـوی، بـه راهنمـایی احمـد بهشتی، تهران: دانشگاه تهران.
صدر، رضا (1406) ،الفلسفۀالعلیا، بیروت: دارالکتب اللبنانی.
طباطبایی، محمد حسین (1368)، نهایۀ الحکمۀ، تعلیقه مصباح یزدی، قم: انتشارات الزهراء، ج2و6.
علم­الهدی، سیدعلی (1379)، بررسی برهـان­پـذیری گـزاره­هـای ضـروری ازلـی (رسـاله­ی کارشناسـی ارشـد)، بـه راهنمایی دکتر احد فرامرز قراملکی، دانشکده­ی الهیات دانشگاه امام صادق (ع).
ــــــــ (1383)، «ملاصدرا و شرطی­انگاری قضایای لابتّیه»، خردنامه­ی صدرا، ش32.
غزالی، ابو حامد (بی­تا)، معیار العلم فی فن المنطق، بیروت: دارالاندلس.
فارابی، ابو نصر (1408) ، المنطقیات، تصحیح محمد تقی دانش پژوه، کتابخانه مرعشی نجفی، ج1و2.
کاپلستون، فردریک (1375)، تاریخ فلسفه، ترجمه­ی سیدجلال­الدین مجتبوی، تهران: انتشارات علمـی ـ فرهنگـی، ج1.
کلنبوی، شیخ­زاده (بی­تا)، البرهان، بینا.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1368)، الاسفار العقلیۀ الاربعۀ فی الحکمۀ المتعالیۀ، بـا تعلیقـه­ی ملاهـادی سـبزواری، قم: منشورات مصطفوی، ج1و6.
مظفر، محمدرضا (1376)، المنطق، قم: دارالعلم، چاپ سوم، ج1.
میرداماد، محمد باقر(بی­تا)، الافق المبین، نسخه خطی، تهران: کتابخانه­ی دانشگاه تهران.