پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

فلسفه تطبیقی، مفهوم و قلمرو آن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

مطالعات تطبیقی و مقایسه‌ای در تفکّر فلسفی، از اهمّیّت مضاعفی برخوردار است. یکی به جهت آن‌که برای شناخت عمیق و دقیق هر چیزی، باید آن را با امور دیگر مقایسه کرد. برون‌نگری درباره‌ی خود فلسفه، به واسطه‌ی این نوع مطالعات میسّر می‌شود؛ و دوم به جهت آن‌که به رغم زمینه‌های مساعد در فلسفه و قلمرو وسیع در آن برای مطالعات تطبیقی، چنین مطالعاتی، به ویژه در کشور ما، چنان‌که شایسته و بایسته است، صورت نگرفته است.
در این مقاله، نگارنده، کوشیده است برای نشان دادن امکان و ضرورت مقایسه در مطالعات فلسفی، تمهید مقدّمه نماید. برای نیل به این هدف، نخست مفاهیم «تطبیق» و «فلسفه» را ایضاح نموده است. مخالفان مطالعات تطبیقی، خواه در حوزه‌ی فلسفه و خواه در حوزه‌های دیگر، معنای خاصّی از «تطبیق» را در نظر داشته‌اند که آن معنا مورد نظر این مقاله نیست.
نویسنده، در بخش دیگر مقاله، با اشاره به این‌که مقایسه، در جایی امکان‌پذیر است که پای تعدّد در میان باشد، به تفصیل، قلمروهای گسترده‌ی فلسفه را که مقایسه در آن‌ها امکان‌پذیر است، با تأکید بر ملاک‌های تعدّد در آن، مورد بحث قرار داده است. بررسی روش‌های تطبیق و مقایسه، قلمرو و گستره‌ی آن و نیز، غایت و فایده‌ی تطبیق در فلسفه، بخش دوم این نوشتار خواهد بود که ضمن یک مقاله‌ی مستقلّ، در شماره‌ی بعدی مجلّه، تقدیم خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Philosophy: Concept and Scope

نویسنده [English]

  • Beyook Alizadeh

Assistant Professor of Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Comparative studies in "philosophical thought" enjoy the greatest important. Because, on the one hand deep and exact recognition of any thing, entails its comparison with others. Through this kind of study, externalism way on philosophy itself is paved. On the other hand, despite fertile fields in philosophy and wide scope for comparative studies in this discipline, in particular in our country, this kind of study has not been properly done. Explaining the possibility and necessity of comparative philosophical studies, the author, tries to contrive. In this regard he first and foremost clarifies concepts of "comparison" and "philosophy". Opponents of comparative studies, whether in sphere of philosophy or other spheres, consider a certain meaning of comparison which, does not matter here. In the other part of the essay, the author expressing that comparison is only possible in the case of diversity, emphasizing on criteria of diversity, discusses in details wide scope of philosophy in which comparison is possible. In second part of this article, which is to be offered in next volume, methods of comparison, its scope, aim and benefit in philosophy is examined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • comparison
  • philosophy
  • criteria of diversity
  • approach
  • trend
  • aim
  • school
  • period
آیتی، محمّدابراهیم (1371)، مقولات و آراء مربوط به آن، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (1380ه‍.ق؛ 1960م.)، الهیّات شفا، به تصحیح الأب قنواتی و سعید زاید و مقدّمه‌ی ابراهیم مدکور، قاهره: الهیئة العالیة لشئون المطابع الأمیریّة.
ــــــــ (1368)، اشارات و تنبیهات، همراه ترجمه و شرح ملکشاهی، تهران: انتشارات سروش، ج1.
ادواردز، پل (1361)، پوزیتیویسم منطقی، ترجمه‌ی بهاءالدّین خرّم‌شاهی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ادیب‌سلطانی، میرشمس‌الدّین (1359)، رساله‌ی حلقه‌ی ویَن، تهران: نشر مرکز ایرانی مطالعه‌ی فرهنگ‌ها.
اوسترین ولفسُن، هَری (1368)، فلسفه‌ی علم کلام، ترجمه‌ی احمد آرام، تهران: انتشارات الهدی.
بریجانیان، ماری (1371)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، تهران: مؤسّسه‌ی تحقیقات و مطالعات فرهنگی.
بزرگ‌مهر، منوچهر (1398ه‍.ق)، فلاسفه‌ی تجربی انگلستان، تهران: انتشارات انجمن فلسفه‌ی ایران.
پایا، علی (1374)، «کارنپ و فلسفه‌ی تحلیلی»، ارغنون، ش7و8.
جرجانی، میرسیّد شریف (1312ه‍.ق)، التّعریفات، مصر.
جینز، ج. اچ. (1361)، فیزیک و فلسفه، ترجمه‌ی علی‌قلی بیانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
حکیم، محمّدتقی (1979م.)، اصول الفقه المُقارن، انتشارات مؤسّسه‌ی آل‌البیت، چاپ دوم.
خطیب، محبّ‌الدّین (به اهتمام) (1328ه‍.ق)، مبادی فلسفه‌ی قدیم، قاهره.
دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1374)، فلسفه‌ی تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم، ج 1.
سبزواری، ملاّهادی (1369)، اللّئالی المنتظمه (شرح المنظومه)، تهران: نشر ناب، ج1و2.
ــــــــ (1412ه‍.ق؛ 1992م.) ، غرر الفرائد، (شرح المنظومه 1/2)، تقدیم و تحقیق مسعود طالبی، تهران: نشر ناب، 1/2.
طباطبائی، محمّدحسین (1397ه‍.ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیه، ج1.
کاپلستون، فردریک (1368)، تاریخ فلسفه، ترجمه‌ی سیّد جلال‌الدّین مجتبوی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و سروش، ج1.
کانت، ایمانوئل (1362)، سنجش خرد ناب، ترجمه‌ی میر شمس‌الدّین ادیب‌سلطانی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مطهّری، مرتضی (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: انتشارات صدرا، ج3.
ملاّصدرا، محمّدبن ابراهیم (1981م.)، الحکمة المعتالیة فی الأسفار العقلیّة الأربعة، بیروت: دار احیاء التّراث العربی، چاپ سوم، ج1.
ــــــــ (1990م. (الف))، الحکمة المعتالیة فی الأسفار العقلیّة الأربعة، بیروت: دار احیاء التّراث العربی، چاپ چهارم، ج2.
ــــــــ (1990م. (ب))، الحکمة المعتالیة فی الأسفار العقلیّة الأربعة، بیروت: دار احیاء التّراث العربی، چاپ چهارم، ج3.
ملکیان، مصطفی (1377)، تاریخ فلسفه‌ی غرب، قم: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، چاپ اوّل.
موحّد، ضیاء (1364)، «شکل منطقی و ژرف‌ساخت»، زبان‌شناسی، ش2.
نصر، سیّدحسین (1371)، سه حکیم مسلمان، ترجمه‌ی احمد آرام، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ پنجم.
Wittgenstein, Ludwig (1974), Tractatus, D. F. Pears & B. F. McGuiness, London: Routledge & Kegan Paul.
______ (1989), Philosophical Investigations, G. E. M. Anscombe, Britain: Basil Blackwell. 
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1382
صفحه 45-78