نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• احمد پاکتچی

استادیار گروه قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

     نجم الدین کبری ( د 618 ق ) ، یکی از شخصیت های اثر گذار و نو اندیش در حوزة عرفان نظری است که تأملات او در حوزه های انسان شناسی ، فلسفه ذهن و به خصوص معرفت ، در تاریخ تصوف و تاریخ معرفت شناسی اسلامی حائز اهمیت است . او در بحث پیرامون \" خواطر \" ، گونه های مختلف خواطر نورانی و ظلمانی را مورد بحث قرار داده و آنگاه به گونه ای برتر از خواطر ، یعنی الهام الهی پرداخته و تصویری کامل از نظریة یادآوری را ارئه داده است . نزد او ، انسان برای زندگی خاکی خود به حواس و عقل نیازمند است ، اما برای دست یافتن به معرفتی در بارة حقایق جهان ، در حالت کوری است ، مگر آنکه با مجاهده پرده از پیش او بر افتد نجم الدین ، عقل را به عنوان نعمتی الهی برای دستیابی به معرفت مورد ستایش قرار داده ، اما از فریفته شدن آن به ادراکات حسی و دانایی های دنیوی نگران بوده است . او به حقیقتی عظیم در عالم نورانی به  عنوان \" عقل کبیر \" باور دارد که تنها ابزار در یافتن آن ، همان عقل فردی متعلق به انسان ، یا \" عقل صغیر \" است . به باور او هیچ گوهری جز جنس خود را نتواند دید . در راستای برون آمدن از کوری ، نجم الدین مبحث \" غیبت \" را گشوده است ، حالتی برخاسته از تصفیة وجود که سالک را قادر می سازد تا برخی از حقایق پنهان عالم را مشاهده کند . او به سه مرتبه از غیبت اشاره کرده است که مرتبة نازل آن که برای عموم مردم دست یافتنی است و والا ترین مرتبه اش ، شهادت حقیقی است که برای برترین انسان هاست .
     نجم الدین با سخن از \" ذوق \" ، به مثابه گونه ای از حس غیبی که قدرت تمیز حقایق را به انسان می دهد ، ذوق را در تقابل با مشاهده قرار داده و مباحثة معرفتی خود را بسط داده است ؛ وی در این تقابل برآن است تا در برابر وضوح حاصل از مشاهده ، معرفت حاصل از ذوق را معرفتی حقیقی و شایستة اعتبار ، اما با گونه ای از ابهام و عدم وضوح بر شمارد . نزد او سبب مشاهده گشوده شدن بصیرت به کنار رفتن پوشش ها از پیش روی ، و سبب ذوق تبدیل وجود و  \" ارواح \"  است .              

کلیدواژه‌ها

• نظزیه معرفت
• تصوف
• عرفان سوداگرانه
• یادآوری
• غیبت
• ذوق

20.1001.1.22286578.1383.2.2.1.6

عنوان مقاله [English]

Knowledge In Mystical Thought of Shaykh Najm al-din

نویسنده [English]

• Ahmad Pakatchi

Assistant Professor of Quran and Hadith Department, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Shaykh Najm al-din Kubra ( d. 618 H. ) is one of the influential thinkers in erea of speculative mysticism . His reflections includes anthropology , philosophy of mind and theory of knowledge . He discussed , amony other issues , the significance of various types of dreams and visions ; the different classes of conceptions and images , ie , Luminous and dark , ( Khawatir ) that engage the mystic’s attention . then , he dealt with higher type of khawatir . divine inspiration , and presented a complete theory of recollection . In his view , man needs senses and reason for his worldly life , but he never attain knowledge concerning world realities , except by self- exertion . He believed in a great truth in the luminous world as a “macroreason” which can be perceived only by means of individual human reason or “microreason” . the concepts of “absence” ( ghibat ) and taste ( dhawq ) are ones that play a important role in Najm al-din’s theory of knowledge .

کلیدواژه‌ها [English]

• Theory of knowledge
• Sufism
• Speculative mysticism
• Recollections
• Absence
• Taste