پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

تعریف و غایت دانش منطق از نظر منطقدانان مسلمان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران

چکیده

نویسنده در این مقاله کوشیده است با توجه به تعاریفی که منطقدانان مسلمان از دانش منطق به عمل آورده اند، ضمن طبقه بندی آنها در دو گروه تعاریف نفسی و تعاریف قیاسی و همچنین با عنایت به غایاتی که آنان برای علم منطق برشمرده اند و تفکیک آنها به غایات معطوف به صورت و ماده و غایات معطوف به صرف صورت، از گفتار آنان چنین استنتاج کند که منطق بنا به تعریف و غایت خود، اولاً و بالذات ناظر به صورت اندیشه است نه ماده آن و دو بخش تصور و تصدیق منطق نیز اساساً، مربوط به مقام استدلال است نه مقام تعریف و مباحث مربوط به ماده استدلال و همچنین مباحث مربوط به تعریف را باید در علوم خاص دیگر پی گیری نمود. در این مقاله همچنین از مسائل دیگری همچون رابطه منطق و نحو و دلایل بی نیازی برخی علوم از منطق سخن به میان آمده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Definition and Goal of Logic from Muslim Logicians’ View point

نویسنده [English]

  • Seyyad Mahmood Yousofsani

Assistant Professor at The Iranian Institute of Philosophy, Tehran, Iran

چکیده [English]

 
In this essay, the author tries to classify definitions, which were offered by muslim logicians for logic, into two categories of intrinsic and derivative definitions, and to separate form and matter oriented goals from merely form directed goals that they cite for logic. Then he infers from their sayings that logic according to its definition and goal is primarily and essentially directed to not matter but form of thought, and that two parts of logic, ie, concept and assent, are basically relevant to not context of definition but of argumentation, and that the discussions concerning matter of argument and definition must be sought in other special disciplines. In this essay, also the relation between logic and syntax, and reasons of needlessness of some sciences to logic has been studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Logic
  • muslim logicians
  • definition
  • argumentation
  • matter
  • from
  • syntax
ابن سینا، حسین بن عبدالله (403ق)، الاشارات والتنبیهات ‌ طوسی، شرح الاشارات و التنبیهات.
ابن سینا (1371ق)، الشفا، المنطق، المدخل، تحقیق الاب قنواتی، محمودالخضیری، فؤادالاهوانی، القاهره: وزاره المعارف العمومیه.
ارسطو(1378)، منطق ارسطو (ارگانون)، ترجمه میرشمس الدین ادیب سلطانی، تهران: نشرگاه، 1378.
استرآبادی، محمدامین، الفوائدالمدینه، چاپ سنگی.
بهمنیاربن مرزبان (1375)، التحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، تهران: دانشگاه تهران.
توحیدی، ابوحیان (1929)، المقابسات، تصحیح حسن السندوبی، القاهره. 
جرجانی، میرسید شریف، حاشیه شرح المطالع ‌ رازی، قطب الدین، شرح المطالع.
حلی، ابومنصور حسن بن یوسف بن مطهر (1412ق)، القواعدالجلیه فی شرح الرساله الشمسیه، تصحیح فارس حسّون تبریزیان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حلّی، ابومنصور حسین بن یوسف بن مطهر(1379)، الاسرارالخفیه فی العلوم العلیه، تحقیق مرکز الابحاث والدراسات الاسلامیه ، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
رازی فخرالدین (1381)، منطق المخلص، تقدیم، تحقیق و تعلیق، احد فرامرز قراملکی و آدینه اصغری نژاد، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
رازی، قطب الدین شرح المطالع، قم: انتشارات کتبی نجفی، بی تا.
ساوی، زین الدین عمربن سهلان (1334)، تبصره و دو رساله دیگر در منطق، به کوشش محمدتقی انش پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
سهروردی،شهاب الدین یحیی بن حبش (1334)، منطق التلویحات، حققه و قدم له علی اکبر فیاض، تهران: دانشگاه تهران.
سهروردی، شهاب الدین (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج3، تصحیح سید حسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
سهروردی، شهاب الدین (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج4، تصحیح، تحشیه و مقدمه دکتر نجفقلی حبیبی، تهران، پژوهشگاه، علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شیرازی، صدرالدین (1378)، التنقیح فی المنطق، تصحیح غلامرضا یاسی با مقدمه احد فرامرز قراملکی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، قطب الدین، شرح حکمه الاشراق، بی جا، بی تا
طوسی، خواجه نصیرالدین (1403)، شرح الاشارات والتنبیهات، 3ج، دفتر نشرالکتاب.
کرمی، محمد، التقریب الی حواشی التهذیب، قم: مکتبه بصیرتی، بی تا.
فارابی، ابونصر(1949)، احصاءالعلوم، صححه عثمان امین، القاهره: دارالفکر العربی.
فارابی ابونصر (1404)، الالفاظ المستعمله فی المنطق، حققه و قدم له و علق علیه محسن مهدی، تهران، افست الزهراء.
فارابی، ابونصر (1985)، المنطق عندالفارابی، تحقیق و تقدیم و تعلیق د.رفیق العجم، بیروت: دارالمشرق.
ملکیان،مصطفی (1379)،تاریخ فلسفه غرب ج1 (درسهای استاد مصطفی ملکیان)، قم، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
Alexander of Aphrodisias (1991), On Aristote's Prior Analytics, 11-7, tr by Jonathan Barnes and others, cornell university Press.
Kneal and Kneal, (1975), the Development of logic, Oxford.
Routledge Eneyclopedia of Philosophy, ed. by Edward Craig, Vol.5,.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1383
صفحه 111-124