نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• علی اصغر خندان(مترجم) ریچاد تیلور(نویسنده)

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

این مقاله ترجمۀ مدخل علیت از دائرۀالمعارف پل ادواردز است[i] که در آن ابتدا به تعریف علیت و تفاوت تولید با حرکت کیفی از نظر ارسطو اشاره می‌شود و سپس علل چهارگانۀ ارسطو یعنی علل فاعلی، غایی، صوری و مادی بررسی می‌شود و تصریح می‌گردد که امروزه در علوم مختلف و حتی انسانی، فقط از علل فاعلی صحبتی به میان می‌آید.
در ادامه، مقاله به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: مسائل قدیمی و مسائل جدید مربوط به علیت فاعلی.
موضوعات مطرح‌شده به عنوان مسائل قدیمی مربوط به علیت فاعلی عبارت‌اند از: سودمندی مفهوم علت، علیت و تغییر، شمول، همسانی، تصور نیرو، تصور اتصال ضروری، تقدم علل بر معلول‌های خود، جهت و سمت ضرورت.
موضوعات مطرح‌شده در مقاله به عنوان مسائل اصلی مربوط به علیت در دوران معاصر عبارت‌اند از: ضرورت در مقابل توالی تغییرناپذیر، مسئلۀ مشابهت، مشابهت‌های مربوط، قوانین طبیعت و مفهوم علیت، قوانین به منزلة ضرورت‌ها، قوانین به منزلة همسانی‌ها، بازنگری اتصال ضروری، علل به منزلة شرایط لازم، علل به منزلة شرایط کافی، تعدد علل، علیت و استقرا، تمایز میان علت و معلول، علل به منزلة «اهرم‌ها»، علیت و زمان، علت‌ها و معلول‌های همزمان.
نکتۀ مهم در مقاله، روح تجربه‌گرایانه و پوزیتیویستی حاکم بر مباحث است که از جمله مصادیق آن اشاره و پرداخت تفصیلی به آرا و اندیشه‌های فیلسوفان تجربه‌گراست. تلاش این فیلسوفان انکار ابعاد متافیزیکی بحث علیت، مانند ضرورت و وجوب صدور معلول از علت است. مقاله علی‌رغم گزارش نظریات این فیلسوفان، و علی‌رغم اشاره به ناتوانی این نظریات در تحلیل پدیدۀ علیت، از نقد صریح تجربه‌گرایی امتناع می‌ورزد. آخرین جمله مقاله این است: «در اینجا (بحث علیت) مانند بیشتر موضوعات فلسفه، پیشرفت ما نسبت به گذشتگانمان غیرواقعی‎تر از آنچه در واقعیت هست، به نظر می‎رسد».



[i]. Paul Edwards (1972), The Encyclopedia of Philosophy, Macmillan Publishing, Vol. 2, pp. 56-66. 

کلیدواژه‌ها

• علت
• معلول
• علیت
• علل چهارگانۀ ارسطو
• ضرورت
• قوانین طبیعت
• استقرا

عنوان مقاله [English]

Causution

نویسنده [English]

• Ali Asghar Khandan(trans) Richard Taylor(author)

Assistant Professor at Department of Islamic Studies at Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

This article is a translation of causation entry from Paul Edwards’s Encyclopedia, beginning with a definition of the word, and the difference between generation and qualitative motion in the view of Aristotle. Then Aristotelian four causes i.e. efficient cause, final cause, formal cause and material cause are discussed and it is maintained that today, what is exclusively mentioned in various sciences and humanities is the efficient cause.
The article is then divided in to two main sections dealing with old and new problems related to efficient cause respectively. The old issues consist of: the utility of the concept of causality, causality and change, inclusiveness and identity, the conception of power, the conception of necessary connection, priority of causes over their effects, direction of necessity. The new discussed issues are: necessity versus invariable sequence, the question of similarity, relevant similarities, laws of nature and the concept of causality, laws as necessities, laws as uniformities, revision of necessary connection, causes as necessary conditions, causes as sufficient conditions, plurality of causes, causality and induction, distinction between cause and effect, causes as "levers", causality and time, contemporaneous causes and effects.
The important point here is the predominance of positivism in all discussions such as the elaboration on positivist philosophies. Those have attempted to reject the metaphysical dimensions of causality, such as necessity and the necessity of the emanation of effects from the cause. The article, however, avoids an explicit critique of positivism, despite the insufficiency of the above opinions in explaining causality.
The article ends up with this statement: «Here, then, as in many areas of philosophy, Our advances over our predecessors appear more illusory than real.»

کلیدواژه‌ها [English]

• cause
• effect
• causality
• Aristotelian four causes
• necessity
• natural laws
• induction