معرفت شناسی ادراک عقلی از نظر ملاصدرا

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

شناخت حقیقت علم و ادراک و چگونگی حصول ادراکات به طور اعم، و ادراکات عقلی به طور اخص از دیرباز در اندیشة فلاسفه و حکمای مسلمان جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است. صدرالمتألهین از جمله فیلسوفان مسلمانی است که به طور مبسوط و متفاوت از دیگر فیلسوفان به این مسئله پرداخته است. در این مقاله، پس از بیان اصول بنیادین اندیشة صدرایی در مورد علم، به تبیین سه نظریة ظاهراً متفاوت از ملاصدرا در خصوص کیفیت حصول ادراکات عقلانی و یا تعقل پرداخته شده است. سپس جمع بین این سه نظریه و ارجاع آن به تحولات و تطورات مختلف نفس بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Epistemology of Rational Perception According to Mulla Sadra

نویسنده [English]

  • Sahar Kavandi

Assistant Professor at Department of Islamic Philosophy and Hikmah at University of Zanjan, Zanjan, Iran

چکیده [English]

Understanding the essence of knowledge and perception and the manner of acquiring perceptions in general, and rational perceptions in particular has had a special place in Moslem philosophers’ thought from antiquity. Mulla Sadra is among Moslem philosophers who have extensively and differently dealt with this issue. This article first explains the basic principles of Mulla Sadra’s thought about knowledge and then explicates three seemingly different theories of his concerning the quality of acquiring rational perceptions or intellection. Finally, there is a synthesis of these three theories and its reference to different transformations of the soul.

کلیدواژه‌ها [English]

  • intellection
  • rational perception
  • knowledge
  • soul
  • abstraction
  • archetypes
  • the active intellect
آشتیانی، سید جلال‌الدین، (1378ش)، شرح‌ حال‌ و آرای‌ فلسفی ملاصدرا،‌ قم: مرکز انتشارات‌ دفتر تبلیغات‌ حوزه‌ علمیه، چاپ‌ سوم ‌(ویرایش‌ دوم).‌
الاملی، محمدتقی (بی‌تا)، دررالفوائد، و هوتعلیقه‌ علی‌ شرح‌ المنظومه‌ السبزواری، ایران: چاپخانه‌ مصطفوی‌، جلد دوم.
ابن‌سینا، حسین‌ بن‌ عبدالله (1413- الف‌)، االاشارات‌ و التنبیهات، مع‌ شرح‌ نصیرالدین‌ طوسی، تحقیق‌ الدکتور سلیمان‌ دنیا، بیروت: مؤسسه‌ النعمان، جلد‌ دوم‌.
همو (1413- ب‌)، االاشارات‌ و التنبیهات، جلد‌ سوم‌.
ابن‌سینا، حسین‌ بن‌ عبدالله (1331)، رساله‌ نفس، مقدمه‌ و حواشی‌ و تصحیح‌ دکتر موسی‌ عمید، تهران: سلسله‌ انتشارات‌ انجمن‌ آثار ملی‌ (16).
همو (بی‌تا- الف)، روانشناسی‌ شفاء، ترجمه‌ اکبر داناسرشت، ایران: چاپ‌ خودکار ایران،‌ چاپ‌ دوم.
همو (بی‌تا- ب)، المبدأ و المعاد، به‌ اهتمام‌ عبدالله‌ نورانی، زیر نظر مهدی‌ محقق، تهران: انتشارات‌ مؤسسه‌ مطالعات‌ اسلامی‌دانشگاه‌ مک‌گیل‌ شعبه‌ تهران، با همکاری‌ دانشگاه‌ تهران‌.
حسن‌‌زاده‌ آملی، حسن (1375ش)، دروس‌ اتحاد عاقل‌ به‌ معقول، قم: انتشارات‌ قیام، چ‌ اول‌.
سبزواری، ملاهادی (1362ش)، اسرار الحکم، با مقدمه‌ و حواشی‌ میرزا ابوالحسن‌ شعرانی، تصحیح‌ و تعیین‌ موارد آیات‌ توسط سید ابراهیم‌ میانجی، ایران: چاپ‌ اسلامیه‌.
شیرازی،‌ صدرالدین‌ محمد (ملاصدرا) (1360)،‌ الشواهد الربوبیه‌ فی‌ المناهج‌ السلوکیه، با حواشی‌ حاج‌ ملاهادی‌ سبزواری، تعلیق‌ و تصحیح‌ و مقدمه‌ سید جلال‌الدین‌ آشتیانی، چاپ‌ دوم، ایران، مشهد، مرکز نشر دانشگاهی‌.
همو (ملاصدرا)،‌(1362)، المبدأ و المعاد، ترجمه‌ احمد بن‌ محمد الحسینی‌ اردکانی، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ نورانی، ایران، تهران، مرکز نشردانشگاهی‌.
همو (1363)،‌ رساله‌ الحشر، ترجمه‌ و تصحیح‌ محمد خواجوی، تهران: انتشارات‌ مولی‌.
همو (1368- الف)، الحکمۀ‌المتعالیۀ‌ فی‌ الاسفار العقلیۀ‌ الاربعۀ، قم: انتشارات‌ مصطفوی چاپ‌ دوم، ج1‌.
همو (1368- ب)، الحکمۀ‌المتعالیۀ‌ فی‌ الاسفار العقلیۀ‌ الاربعۀ، قم: انتشارات‌ مصطفوی، ج3.
همو (1368- ج)، الحکمۀ‌المتعالیۀ‌ فی‌ الاسفار العقلیۀ‌ الاربعۀ، قم: انتشارات‌ مصطفوی، ج4.
همو (1368- د)، الحکمۀ‌المتعالیۀ‌ فی‌ الاسفار العقلیۀ‌ الاربعۀ، قم: انتشارات‌ مصطفوی، ج8.
همو ‌(1371)،‌ مفاتیح‌ الغیب، ترجمه‌ و تعلیق‌ محمد خواجوی، چاپ‌ دوم، ایران، تهران، انتشارات‌ مولی‌.
همو (1375)، رساله‌ اتحاد عاقل‌ و معقول، مجموعه‌ رسائل‌ فلسفی‌ صدرالمتألهین، تحقیق‌ و تصحیح‌ حامد ناجی‌ اصفهانی، تهران: انتشارات‌ حکمت، چاپ ‌اول.
همو (1378)، سه‌ رساله‌ فلسفی، المسائل‌ القدسیه، قم: مرکز انتشارات‌ دفتر تبلیغات‌ اسلامی‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌.
همو (بی‌تا)، شرح‌ الهدایۀ‌ الاثیریه، چاپ‌ سنگی‌.