نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• حسین سوزنچی

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

وحدت وجود یکی از مهم‌ترین مدعیات عرفاست که همواره با بحث‌ها و چالش‌های فراوانی همراه بوده است. در میان نظام‌های فلسفی در جهان اسلام، ملاصدرا، که توجه خاصی به آرای عرفانی داشت، بر این باور بود که اولین کسی است که توانسته وحدت وجود را تبیین فلسفی کند. اما بعدها در شرح مراد ملاصدرا اختلافاتی پدید آمد؛ در اینکه وی توانسته بود وحدت تشکیکی وجود را اثبات کند، بحثی نبود، اما بحث بر سر این بود که آیا وحدت تشکیکی وجود همان وحدت وجود موردنظر عرفاست؟ برخی از پیروان این نظام فلسفی بر این باور بودند که تنها تبیین معقول از وحدت وجود، همان وحدت تشکیکی وجود است و دستۀ دوم قائل شدند که مدعای اصلی عرفان بیش از این است و ملاصدرا در نظام فلسفی خود توانسته است از وحدت تشکیکی وجود گذر کند و به مدعای اصلی عرفان، یعنی وحدت شخصی وجود برسد.
یک راه مهم برای قضاوت بین این آراء، بررسی فلسفی ادله و لوازم سخن موافقان و مخالفان امکان وحدت شخصی وجود در حکمت متعالیه است. در این مقاله ابتدا به سه دلیل طرفداران گذر از وحدت تشکیکی وجود به وحدت شخصی وجود پرداخته می‌شود؛ سپس براهینی که به عنوان مناقشه بر پذیرش وحدت شخصی وجود در نظام حکمت متعالیه قابل طرح است، بررسی خواهد شد و در نهایت، قضاوت می‌شود که آیا در حکمت متعالیه و با استفاده از ادلۀ عقلی فلسفی می‌توان وحدت شخصی وجود را به عنوان امری فراتر از وحدت تشکیکی وجود پذیرفت یا خیر.

کلیدواژه‌ها

• وجود
• وحدت
• تشکیک
• صدرالمتألهین
• عرفان نظری
• وحدت وجود
• وحدت تشکیکی وجود
• وحدت شخصی وجود

20.1001.1.22286578.1384.3.2.4.6

عنوان مقاله [English]

The Possibility of Individual Unity of Existence in Transcendental Philosophy

نویسنده [English]

• Hossein Suzanchi

Assistant professor at Department of Islamic Studies, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Unity of existence is one of the major claims and at the same time a much debated and challenging issue of mystics. Among the philosophical systems of the Islamic world, Mulla sadra who was specifically interested in mystical notions, believed he was the first to give a philosophical explanation of the unity of existence. Later on, controversies occurred in interpreting Mulla Sadra’s intention. His ability to prove the gradation unity of being was indisputable, but the controversy was whether this conformed with unity of existence as intended by mystics.
Some advocates of this philosophical system were of the opinion that the only rational explanation of unity of existence is the same gradation unity of being. A second group believed that the basic claim of mysticism goes well beyond this and Mulla Sadra could transcend the gradation unity of being and reach the core of mysticism, i.e individual unity of existence.
One way to judge these opinions is the philosophical consideration of arguments and prerequisites set by pros and cons of the possibility of individual unity of existence in transcendental philosophy. The article first speaks about three reasons given by the advocates of transition from gradation unity of being to individual unity of existence. Then the reasonings presentable for disputing the acceptance of individual unity of existence in transcendental philosophy are examined. Finally, it is assessed whether one can accept individual unity of existence as something beyond gradation unity of existence by utilizing philosophical and intelligible arguments in transcendental philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

• existence
• unity
• gradation
• Mulla Sadra
• theoretical mysticism
• unity of existence
• gradation unity of being
• individual unity of existence