گستره فلسفه ورزی و ملاک های تعدد فلسفه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

تفلسف یا فلسفه‌ورزی با فلسفه‌دانی متفاوت است؛ کسی که کار او تعلیم فلسفه است، لازم نیست حتماً فیلسوف بوده باشد. البته داشتن اطلاعات فلسفی کافی، شرط لازم تعلیم فلسفه است، اما برای فیلسوف، که کار اصلی او تفلسف است، داشتن اطلاعات فلسفی، صرفاً معد و زمینه‌ساز است. فیلسوف کسی است که در مواجهة ادراکی با ساحات مختلف واقعیت، اعم از عینی، ذهنی و زبانی، پرسشهای فلسفی، به صورت طبیعی در ذهن او می‌روید و شکل می‌گیرد. و به سخن دیگر، ذهن او مسئله‌دار می‌شود و به دنبال آن در صدد پاسخ یافتن به پرسشهای یادشده برمی‌آید. فرایند تکوّن پرسشهای فلسفی و تکاپوی فیلسوفان برای پاسخ به آنها، تفلسف یا فلسفه‌ورزی نامیده می‌شود.
موضوعات و مسائلی که فیلسوفان دربارة آنها کاوش می‌کنند، گسترة وسیعی دارد؛ قلمرو تفلسف فیلسوفان در مقایسه با عالمان دیگر، از بیشترین وسعت برخوردار است و این به جهت آن است که فیلسوفان، ‌افزون بر تلاش برای شناخت واقعیات، که از این حیث با عالمان دیگر اشتراک و همسانی دارند، علم‌شناسی هم می‌کنند و به این ترتیب، همچنانکه برای مثال، فلسفة فیزیک، فلسفة زیست‌شناسی و فلسفة منطق داریم، فلسفة فلسفه هم می‌توان داشت.
در این مقال، گسترة فلسفه‌ورزی در حوزة خود فلسفه را با تبیین ملاکهای تعدد در فلسفه و گزارش حوزه‌های فلسفی که با اعمال ملاکهای یادشده پدیدار می‌شود، بررسی کرده و پس از آن چند و چون تفلسف در این حوزه‌ها را توضیح داده‌ایم. این مقاله را می‌توان مکمل مقالة «فلسفة تطبیقی؛ مفهوم و قلمرو آن» که در شمارة اول نامة حکمت منتشر شده است، دانست. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Domain of Philosophizing and the Criteria of its Multiplicity

نویسنده [English]

  • Boyouk Alizadeh

Assistant professor of Department of Philosophy, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Philosophizing is different from knowing philosophy. One whose profession is teaching philosophy does not need to be a philosopher. Of course, having sufficient philosophical information is a necessary condition for teaching philosophy. However, having philosophical information for a philosopher, whose profession is philosophizing, is merely a preparatory element.
 A philosopher is one in whose mind philosophical questions naturally arise when one perceptively faces different realms of reality such as objective, subjective, and linguistic ones. In other words, his mind would breed questions and seek to find responses to them. The process of occurrence of philosophical questions in philosophers, minds and their endeavour to find responses to them is called philosophizing.
The issues and questions that philosophers delve into have a wide realm. The domain of philosophers, philosophizing is of the greatest extent in comparision with other scholars. This originates from the fact that philosophers, in addition to their attempts to know the facts, a common initiative of every scholar, seek to know the knowledge itself. Thus we would have philosophy of philosophy as we do philosophy of physics, philosophy of biology, and philosophy of logic.
The present article deals with the domain of philosophizing within the field of philosophy, explaining the criteria of multiplicity in philosophy, and reporting philosophical realms which emerge consequent to the application of the above – mentioned criteria. Furthermore, it deals with the quality of philosophizing in these realms. This article may be considered supplementary to the article entitled "comparative philosophy: its concept and domain" published in "Name-Ye Hekmat" no. 1.

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophizing
  • comparison
  • criteria of multiplicity
  • current
استرن، ج.پ. (1373)، نیچه، ترجمة عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
بریجانیان،‌ ماری (1371)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
جهانگیری، محسن (1369)، احوال و آثار و آراء فرانسیس بیکن، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
دکارت، رنه (1367)، گفتار در روش راه بردن عقل، ترجمة محمد علی فروغی، ضمیمة جلد اول کتاب سیر حکمت در اروپا،‌ تهران: انتشارات زوار، چاپ دوم.
سروش، عبدالکریم (1377)، صراطهای مستقیم، تهران: انتشارات صراط.
علیزاده، بیوک (1377)، «جایگاه معرفت‌شناسی در فلسفة اسلامی»، فصلنامة پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شمارة 8.
همو (1379)، «نقد مبانی فلسفی منطق ارسطو»، مصباح، شمارة 35.
همو (1382)، «فلسفة تطبیقی؛ مفهوم و قلمرو آن»، نامة حکمت، شمارة 1.
همو (1383)، «فهم، معرفت و تحلیل فلسفی»، نامة حکمت، شمارة 4.
همو (1385)، «علامة طباطبائی، فیلسوفی نوصدرائی»، فصلنامة پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شمارة 29.
مارکس، کارل و انگلس، فریدریش (1381)، «مانیفست»، ترجمة عبدالکریم رشیدیان، در مجموعة متنهای برگزیده از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ویراستار لارنس کهون، ویراستار فارسی عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
مطهری، مرتضی (1372)، فطرت، تهران: انتشارات صدرا.
همو (1375)، علل گرایش به مادیگری، تهران: انتشارات صدرا، چاپ سیزدهم.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1981)، الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة الاربعة، ج 1، بیروت: دار الحیاء التراث العربی.
نیچه، فریدریش (1381)، «خواست قدرت»، ترجمة لیلا کوچک‌منش، در مجموعة متنهای برگزیده از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ویراستار: لارنس کهون، ویراستار فارسی: عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
وحید دستجردی، حمید (1371)، لوجیسیزم و مسئله صدق در ریاضیات، فرهنگ (ویژة فلسفه)، شمارة 11.
موحد، ضیاء (1373)، درآمدی به منطق جدید، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
ابن‌سینا، حسین (بی‌تا) تسع رسائل فی ‌الحکمة و الطبیعیات، قاهره: دار العرب للبستانی، چاپ دوم. 
Bretton Platts, Mark (1979), T Ways of Meaning, London: Routledge & Kegan Poul.
Dancy, Jonathan (1992), A Companion to Epistemology, USA, Blackwell.
Haack, Susan (1992), Philosophy of logic, U.S.A: Cambridge University Press.
Martin, Robert (1984), Recent Essayas on Truth and the Liar Paradox, NewYork, Oxford University Press.