پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

برهان مفهوم گرایی بر اثبات وجود خدا

شناسنامه علمی شماره

نویسنده

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

یکی از تقریرهای برهان جهان‌‌‌‌شناختی با برهان مفهوم‌‌‌‌گرایی شناخته می‌‌‌‌شود. این برهان با تکیه بر فرضیۀ صدق در دلالت‌‌‌‌شناسی منطق موجهات، بر آن است تا به اثبات وجود خدا بپردازد. با توجه به اینکه گزاره برآیند ذهن است و بدون ذهن گزاره‌‌‌‌ای وجود نخواهد داشت، طرفداران این برهان بر این عقیده‌‌‌‌اند که وجود گزاره‌‌‌‌های صادق در همۀ جهان‌‌‌‌های ممکن، نشان‌‌‌‌دهندۀ وجود خداست؛ زیرا با توجه به اینکه در همۀ جهان‌‌‌‌های ممکن، ذهن انسانی و مانند آن وجود ندارد، پس باید ذهن الوهی وجود داشته باشد تا گزاره‌‌‌‌های صادق بدان وابسته باشند.
نویسنده علاوه بر نقل تقریرهای مختلف این برهان، هر یک از آن‌‌‌‌ها را نیز نقد و بررسی کرده است و در پایان با استناد به دیدگاه‌‌‌‌های فیلسوفان مسلمان در بارۀ وحدت جهان، آن را بی‌‌‌‌اعتبار دانسته و به سبب پرهیز از به درازا کشیده شدن بحث و نیز بی‌‌‌‌ارتباطی با موضوع این نوشتار، دلایل وحدت جهان را مطرح نکرده و تنها بدان ارجاع داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Conceptualistic Argument for the Existence of God

نویسنده [English]

  • Sayyed Morteza Hoseini Shahroodi

Assistant Professor of Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

One of the version of cosmological argument is known as conceptualistic. Based on theory of truth in semantics of modal logic, this argument attempts to prove the existence of God. Given that a proposition is product of mind, and without mind there is no proposition, the advocates of this argument believe that the existence of true propositions in all possible worlds proves the existence of God, since there is no human mind in all possible worlds, it must be a divine mind to which true proposition belongs. In addition to reciting different versions of this argument, the author has criticized them and with respect to Muslim philosophers' view about the unity of the world, has shown invalidity of this argument.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conceptualism
  • actualism
  • possible worlds
  • actual world
  • truth
  • necessity
ابن‌‌‌‌سینا (بی‌‌‌‌تا)، شرح الاشارات و التنبیهات، دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم.
همو (1404)، شفا (برهان)، تصحیح ابوالعلاء عفیفی، قم: مکتبة آیۀ‌‌‌‌الله المرعشی النجفی.
سبزواری، هادی (1413ق)، شرح المنظومه، تصحیح حسن حسن‌‌‌‌زاده، تهران: نشر ناب، چاپ اول، ج3.
شیرازی، صدرالدین محمد (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال‌‌‌‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
همو (1360- الف)، اسرار الآیات، تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
همو (1360- ب)، الشواهد الربوبیة، تصحیح سیدجلال‌‌‌‌الدین آشتیانی، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
همو (1368) الحکمة المتعالیه، قم: مکتبة المصطفوی، چاپ دوم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1362)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
همو (بی‌‌‌‌تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: انتشارات صدرا.
طوسی، نصیرالدین (1371)، الجوهر النضید، تصحیح محسن بیدارفر، قم: انتشارات بیدارفر، چاپ پنجم.
لایب‌‌‌‌نیتس، گوتفرید ویلهلم (1372)، مونادولوژی، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
Adams, R. M. (1974), ''Theories of Actuality'', Nous, vol. 8.
Id. (1981), Actualism and Thisnes, synthese, Ithaca: Cornell University Press.
Aquinas, Thomas (1976), "Quedtions Disputate de Veritate", in: Opera Omnia, ed. Leonine, Tomus, 22, vol. 3.
Broadly, Raymond (1988), Possible Worlds. Hackett Publishing.
Craig, William Lane (1995), ''Did Jesus Rise from the Dead?'', in: Jesus Under Fire, ed. J. P. Moreland and Michael Wilkins, Grand Rapids, Mich.: Zondervan.
Ford, Lewis S. (1983), ''An Alternative to Creatio Ex Nihilo'', Religious Studies, Vol. 19.
Hartshorne, Charles (1983), Creative Synthesis and Philosophic Method, Lanham, UP of America.
Hick, John (ed.), (1964), The Existence of God, New York: Macmillan.
Hintikka, Jaakko (1979), The Modes of Modality, Ithaca: CornellUniversity Press.
Hoyle, Fred (1975), Astronomy and Cosmology: A Modern Course, San Francisco: W. F. Freeman & Co.
Hume, David (1909), Enquiry Concerning Human Understanding, The Harvard Classics.
Id. (1977), ''Dialogues Concerning Natural Religion'', Classics of Western Philosophy. Edited by Stephen M. Cahn. Indianapolis, in: Hackett Publishing, 2nd edition.
Inwagen, Peter (1986), ''Two Concepts of Possible World", in: Midwest Studies in Philosophy, vol. XI.
Kant, Immanuel (1998), Critique of Pure Reason, Cambridge: CambridgeUniversity Press.
Leftow, Brian (1989), "A Leibnizian Cosmological Argument", Philosophical Studies, Vol. 57.
Leibniz, G.F. (1934), ''Monadology'', in: Leibniz, Philosophical Writings, trans. Mary Morris, New York: E. P. Dutton & Co.
Id. (1988), Teodicy, Open Court Publishing.
Lewis, David (2001), Counterfactuals, Oxford: Blackwell.
Lycan, William (2000), Philosophy of Language, London: Routledge.
Menzel, Christopher (1986), ''On Set Theoretic Possible Worlds'', Analysis, vol. 46.2
Id. (1990), ''Time and Propositions'', Philosophia, vol. 20.
Patrick Grim (1986), ''On Sets and Worlds: A Reply to Menzel'', Analysis,vol. 46.4.
Plantinga, Alvin (1974), The Nature of Necessity, Oxford: OxfordUniversity Press.
Id. (1982), ''How to be an Anti-Realist'', APA Proceedings and Addresses, Vol. 56, No. 1, pp.47-70.
Id. (1987), ''Two Concepts of Modality'', Modal Realism and Modal rRductionism Perspectives, vol. I.
Ramey, B. (1995), The Kalam Cosmological Argument. New York: OxfordUniversity Press.
Schlegel, Richard (1968), ''Time and Thermodynamics'', in The Voices of Time, ed. J. T. Fraser, London: Penguin Press,.
Selmer, Bringsjord (1985), ''Are There Set Theoretic Possible Worlds?'', Analysis, vol. 45.1.
Smart, J.J.C. and J.J. Haldane (1996), Atheism and Theism, Oxford: OxfordUniversity Press.
Smith, Quentin (1984), ''The Conceptualist Argument for God’s Existence'', Faith and Philosophy, vol. 11, no. 1.
Id. (1989), ''A New Typology of Temporal and Atemporal Permanence'', Nous, vol. 23.
Id. (1990), ''Time and Propositions'', Philosophia, vol. 20.
Stalnaker, Robert (1970), ''Possible Worlds'', Nous, vol. 19.
Id. (1979), ''Possible Worlds'', in The Possible and the Actual, ed. M. Loux, Ithaca: Cornell University Press.
Morris, Thomas and Menzel, Christopher (1985), ''Absolute Creation'', American Philosophical Quarterly, vol. 22.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 2
آبان 1385
صفحه 119-144