پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

منجی باوری در گات های زرتشت، همه، سودرسانندگی اشاباوران

شناسنامه علمی شماره

نویسنده

استادیار دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

چکیده

فهم نظریۀ نجات و منجی در آیین زرتشتی و به خصوص در گات‌های زرتشت، از جمله موضوعاتی است که اوستاشناسان و زرتشت‌شناسان را همچنان به خود مشغول داشته است. فهم رایج آن است که گرچه باور به آمدن رهاننده یا رهانندگان آخرالزمانی بیشتر ساخته و پرداخته دوره‌های متأخر مربوط به اوستای جدید است، لیکن در خود گات‌های زرتشت نیز می‌توان معنای رهانندگی را از مفهوم «سوشیانت» برداشت کرد. این نوشتار بر آن است که حتی اگر برخی بندهای گات‌ها ناظر به آموزش و انتظار زرتشت نسبت به آمدن چهره‌ای نجات‌بخش در آینده باشند، مفهوم سوشیانت صرفاً و یا عمدتاً معنایی فرجام‌شناختی ندارد. به همین نسبت، آموزۀ «فرَشَ» کردن (= نوسازی یا خرّم ساختن هستی) در گات‌های زرتشت معادل فرجام‌شناسی، که آن نیز به نوبۀ خود ریشه در گات‌ها دارد، نیست. بنابر این، همان گونه که آموزۀ «فرش» کردنِ گات‌ها در اوستای جدید به فرجام‌شناسی تفسیر شد و واژۀ «فرشکرد» پدید یافت، مفهوم سوشیانت نیز از معنای اولیۀ ناظر به مزداپرستانِ سود رساننده و نوسازندۀ هستی به معنای رهاننده(ها)ی آخرالزمانی تحول پذیرفت، گو اینکه تحولِ معنایی مزبور به کمک مفاهیم و باورهایی از خود گات‌ها صورت گرفته باشد. سوشیانت‌ها، مطابق گات‌ها، مزداپرستان نمونه‌ای همچون خود زرتشت هستند که تلاش دارند با همکاری یکدیگر و با اهورا مزدا همیشه به جهان سود برسانند و آن را «فرش» سازند. البته عملیات سودرسانندگی به هستی و نوسازی جهان توسط اشاباوران (= پیروان اشا / راستی) در یک نقطۀ پایانی با غلبۀ آنان بر دروندگان ( پیروان دروج / دروغ) به اتمام و اکمال می‌رسد. این آموزه، گرچه می‌تواند با آموزۀ فرجام‌شناسی و حتی باور به آمدن کسی چون زرتشت تلاقی پیدا کند، عین و معادل آن‌ها نیست. سوشیانت‌ها سودرسانندگان به هستی هستند و شمار آنان به شمار همۀ اشوان یا اشاباوران. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Zoroastrian Messianism in Gathas of Zoroaster: the everyone-saviourship of asha-believers

نویسنده [English]

  • Asadollah Azhir

Assistant Professor of Razi University, Kermanshah, Iran

چکیده [English]

Understanding of Zoroastrian messianism and sotarology, especially in the Gathas of Zoroaster, keep still Avesta experts occupied. The current view is that although the idea of apocalyptic saviour is something made up in the young Avesta and pahlavi literatures, in the Gathas itself we can find apocalyptic meaning of the «saoshyant».
Hee I like to show that «saoshyant» has in Gathas no apocalyptic or eschatological meaning, though some yasnas of the Gathas may likely refer to the idea of the coming of a person like Zoroaster in the future. Likewise, the idea of frasha-making (= renovation) of the world (or existence) is not equal to eschatology, which has its evidence in the Gathas too. Therefore, as the doctrine of «frasha»-making turned in young Avesta to eschatology and frashkard, also the early meaning of saoshyant, namely the beneficent asha-believer (who benefits the world every times), changed to the eschatological saviour.
Saoshyants in Gathas are typical Mazda-worshipers, who try together with AhuraMazda to benefit always the world and make it «frasha». This beneficence to the world can culminate at the end of the time by the triumph of the Mazda-worshiper over the wicked. Although this doctrine, may overlap eschatology and even the belief in the coming of a feature like Zoroaster, but it is not equal to them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • saoshyant
  • Zoroaster
  • Gathas
  • frashkard
  • saviours
  • asha-believers
  • eschatology
  • messianism
اوستا: کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، گزارش و پژوهش: جلیل دوستخواه (1379)، انتشارات مروارید، تهران: چاپ پنجم، 2ج.
بندهش، گزارنده: مهرداد بهار (1380)، انتشارات توس، تهران: چاپ دوم.
بهار مهرداد (1376)، پژوهشی در اساطیر ایران (پارۀ نخست و دوم)، تهران: مؤسسه انتشارات آگاه، چاپ دوم.
پورداوود ابراهیم (1374)، سوشیانس (موعود مزدیسنا)، تهران: انتشارات فروهر، چاپ دوم.
همو (1381)، یادداشت‌های گات‌ها، انتشارات اساطیر، تهران، 2ج.
تفضلی احمد (1376)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: انتشارات سخن.
راشد محصل محمدتقی (1369)، نجات‌بخشی در ادیان، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
زند بهمن یسن، مصحح، آوانویس، مترجم: محمدتقی راشد محصل (1370)، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
کتاب سوم دینکرد (دفتر یکم: کرده 0-120)، آراستاری، آوانویسی، یادداشت‌ها و ترجمه: فریدون فضیلت (1381)، تهران: انتشارات فرهنگ دهخدا.
گات‌ها (کهن‌ترین بخش اوستا)، ترجمه: ابراهیم پورداوود (1378)، تهران: اساطیر.
مینوی خرد، ترجمه: احمد تفضلی (1380)، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: نشر توس، چاپ سوم.
یشت‌ها، تفسیر و تألیف: ابراهیم پورداوود (1377)، تهران: اساطیر، 2ج. 
Bartholomae Chr. (1904). Altiranisches Worterbuch, Strasburg 1904, Nachdr. Berlin / New York, 1979.
Dhalla, Maneckji Nusservanji (1963), History of Zoroastrianism, The K. R. Cama Oriental Institute, Bombay.
Duchensne – Guillemin, J. (1958), The Western Response to Zoroaster, OxfordUniversity Press, 1958.
Hintze Almut (1995), “The Rise of the Saviour in the Avesta” in Christiane Reck und Peter Zieme (eds.), Iran und Turfan, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden,.
Hultgärd Andres (1999), “Persian Apocalypticism” in John J. Collins (ed.), The Encyclopedia of apocalypticism, Vol. I: The Origins of Apocalypticism In Judaism and Christianity, Continuum, New York,.
Humbach Helmut (1991), The Gathas of Zarathushtra. In Collaboration with J. Elfenbein and P. O. Skjaervo. 2Vols. Carl Winter Universitatverlag. Heidelberg.
Id. (1994), The Heritage of Zarathushtra: a new translation of his Gathas, Winter, Heidelberg.
Kellens J. (1974), “Saošiiant” in Studia Iranica Vol. 3.
Lewis H. D. (1963), “The Idea of Creation and Conceptin of Salvation” in S.G.F. Brandon (ed.). The Saviour God, Greenwood Press, Publishers.
Lommel Herman, (1930) Die Religion Zarathustras nach dem Avesta dargestellt, J. C. B. Mohr (Paul Siebeck), Tubingen.
Moulton James H., (1972), Early Zoroastrianism: The Origins, The Prophet, The Magi, Philo Press, Amesterdam.
Pavry Jal Dastur Cursetji, (1965) The Zoroastrian Doctrine of a Future Life, second edition, Ams Press INC., New York.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1385
صفحه 145-168