تحلیل و نقد درون سیستمی جایگاه خدا در جهان شناسی پویشی وایتهد

شناسنامه علمی شماره

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

 نوشتار حاضر تلاشی است که طی آن، در گام اول، با توجه به ارکان اساسی جهان شناسی پویشی وایتهد – اصولی چون: نگرش ارگانیستی، پویشی دیدن عالم، در هم تنیدگی تمام موجودات، دو قطبی بودن موجودات، نظریة دریافت و تعامل همه جانبة موجودات- به ضرورت حضور خداوند در این جهان­شناسی اشاره می­شود. در گام دوم، به تحلیل تفسیری پرداخته می­شود که طی آن، وایتهد خداوند را هستی بالفعلی معرفی می­کند که تابع مقولات حاکم بر این جهان پویشی است. در گام سوم، به اقتضای نگرش ارگانیستی یا اندام­وار وایتهد، تعامل دو جانبة خدا و جهان، تأثیرگذاری متقابل این دو و نتایج آن تحلیل می­شود. در گام آخر، با نظر به نقد درون سیستمی، این ادعای بنیادی وایتهد که «خداوند به عنوان یک هستی بالفعل، استثنایی بر سایر هستی­ها نبوده و تابع مقولات و اصول حاکم بر جهان­شناسی پویشی است» مورد ارزیابی قرار می­گیرد، و به پاره­ای از انتقادات و چالش­های فراروی آن اشاره می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An inter-systemic Analysis and Criticism of God’s position in Whitehead’s Process Cosmology

نویسندگان [English]

  • Rostam Shamohammadi 1
  • Hamid Reza Ayatallahi 2

1 PhD Student of Philosophy, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

2 Associate Professor at the Department of Philosophy, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The present paper, first and foremost, is an attempt towards presenting reasons for the inseparable existing of God in Whitehead’s cosmology, considering the basis of Whitehead’s Process Cosmology, view of organist, world as process, interrelated of all entities, bipolarity of entities, theory of prehension, interaction of all the creatures.
The second step taken here considers analyzing Whitehead’s interpretation, in which he introduces God as an actual entity being subject to the categories of this process cosmology. The third step taken in the paper, considering Whitehead’s organist view, is an attempt to analyze the mutual interaction of God and universe and their bilateral impact on one another.
The last step taken focuses on Whitehead’s fundamental claim that” God as an actual entity is not an exception to the other entities, but subject to the categories of process cosmology”. Therefore, this part of the article analyzes this claim and presents criticisms and challenges dealing with it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Process Cosmology
  • God
  • organism
  • Process
  • Prehension
  • Actual Entities
باربور، ایان  (1362)،  علم و دین، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، تهران: نشر دانشگاهی.
دهباشی، مهدی (1386)، پژوهشی تطبیقی در هستی­شناسی وشناخت­شناسی ملاصدرا ووایتهد، تهران: نشر علم.
گریفین، دیوید ری (1376)، خدا و دین در جهان پسامدرن، ترجمه: حمیدرضا آیت­اللهی، تهران: آفتاب توسعه.
وایتهد، آلفرد نورث (1371)، سرگذشت اندیشه­ها، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
Christian, William (1959), An Interpretation of Whitehead’s Metaphysics, New Haven: Yale University Press.
Cobb, John and Griffin, David Ray (1976), Process Theology: An Introductory Exposition, Philadelphia: Westminister Press.
Cobb, John (2007), A Christian Natural Theology Based on the Thought of Alferd North Whitehead, Philadelphia: Westminister Press.
Ford, Lewis (1978), The Lure of God, Philadelphia: fortress press.
Frankenberry, Nancy (1983), “The Power of the Past”, Process Studies, Vol.13, Number 2.
Garland, William (1982), “Whitehead’s Theory of Causal Objectification, Process Studies, Vol.12, Number 3.
Hartshorne, Charles, (1991), “Whitehead’s Idea of God”, in: P.A. Schilpp, Philosophy of Alfred North Whitehead, LaSale.
Jones A. Judith (1998), An Essay in Whitehead’s Ontology, Vanderbilt University press.
Leclerc, Ivor (1975), Whitehead’s Metaphysics, Indiana University press.
Low, Victor (1991), “The Development of Whitehead’s Philosophy”, in: P.A. Schilpp, Philosophy of Alfred North Whitehead, La sale.
Mays, Wolfe (1977), Whitehead’s Philosophy of Science and Metaphysics: Martinus nijholff.
Routledge Encyclopedia of Philosophy (1988), Routledge.
Sherburne, Donald (1981), a Key to Whitehead’s Process and Reality, Universiy of Chicago press.
Whitehead, A. N (1957), Process and Reality: Macmillan.
Id. (1960), Religion in Making: Macmillan.
Id. (1962), Science and the Modern World: Cambridge University press.