پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

نقد نظریه متناقض نمایی تجارب عرفانی استیس در عرفان اسلامی، با تاکید بر آرای ابن عربی

شناسنامه علمی شماره

نویسنده

استادیار گروه فلسفه، دانشگاه تهران، پردیس قم، قم، ایران

چکیده

این مقاله، نظریة متناقض­نمائی تجارب عرفانی که توسط استیس، مؤلف کتاب «عرفان و فلسفه»، ارائه شده است را با توجه به مباحث عرفان اسلامی، به نقد کشیده و نشان می­دهد این نظریه که متضمن غیرعقلانی بودن عرفان است، با مبانی عرفان اسلامی سازگار نیست. دلیل اصلی این عدم تطابق، نگرش نادرست استیس در تفسیر اندیشة وحدت وجود می­باشد که در آن، تفکیک عمیق مقام احدیت و واحدیت را ناشی از توجیه عرفا دانسته و به هیچ می­انگارد؛ حال آن­که این تفکیک، به ویژه در عرفان اسلامی، ناشی از تفکیک وجود و مظاهر آن است.
وجود حقیقتی یگانه و موصوف به وحدت است، و مظاهر وجود متکثّر و موصوف به کثرت هستند. کثرات از حیث هستی، اضافه و عین­الربط به آن هستی یگانه بوده و هستی مستقل ندارند. از این رو، نظریة «وحدت در عین کثرت» حامل هیچ­گونه تناقضی نیست؛ هر چند که وحدت ضدین در ساحت هستیِ احد را به عنوان یک ضرورت عقلی می­پذیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Stace Theory on "Parodoxicality of Mystical Experiences" in Islamic Mysticism: Critical View With Regard to Ibn Arabi`s Thoughts

نویسنده [English]

  • Yahya Kabir

Assistant Professor at the Department of Philosophy, University of Tehran, Campus of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

In this article, the theory of Parodoxicality of mystical experiences that was proposed by Stace - the author of Mysticism and Philosophy- is being discussed with regard to islamic mysticism issues. Here we show that irrationality of mysticism which is stated in Stace’s theory is not consistent with basics of Islamic mysticism. The main reason of this inconsistency is inappropriate view of Stace in pantheism interpretation in which the deep separation of "Ahadiyat" (divine essence) and "Vahediyat" (appearances of essence) is considered as mystic’s justification and is neglected. This separation, especially islamic mysticism, is due to separation of existence and its appearances. Existence is a single truth and the appearances of existence is multiple. Regarding the unity of existences, entities are completely related to that single existence and don’t have independent existence. Therefore, although theory of unity in multiplicity accepts conflication in divine essence, it is not associated with any contradiction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical experience
  • Paradoxicality
  • Pantheism
  • Stace
  • Manifestation
  • Unity in multiplicity
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1382)، دفتر عقل و آیت عشق، تهران: طرح نو، چاپ دوم، ج1.
ابن­ترکه، صائن‌الدین (1360)، تمهید القواعد، تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران، چاپ اول.
ابن­عربی، محی­الدین(1387- الف)، فصوص الحکم، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی، چاپ اول.
همو (1387- ب)، حجاب هستی (شامل چهار رساله: احدیت، قربت، حجب، شق­الجیب)، ترجمة گل بابا سعیدی، تهران: زوار، چاپ دوم.
همو (بی­تا)، الفتوحات المکیة، بیروت: دار صادر، ج1-4.
اصفهانی، هاتف (1385)، دیوان اشعار، به تصحیح وحید دستگردی، تهران: نگاه، چاپ چهارم.
استیس، و. ت (1361)، عرفان و فلسفه، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش، چاپ دوم.
جهانگیری، محسن (1359)، محیی­الدین ابن­عربی؛ چهرة برجستة عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
روزبهان بقلی شیرازی (1385)، شرح شطحیات، به تصحیح و مقدمة هانری کوربن، تهران: طهوری، چاپ پنجم.
سراج، ابونصر (1382)، اللمع، تصحیح نیکلسون، تهران: اساطیر.
شبستری، شیخ محمود (1386)، گلشن راز، به تصحیح حسین الهی قمشه­ای، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ هفتم.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1374)، تذکرة الاولیاء، به کوشش نیکلسون، تهران: صفی علیشاه، چاپ دوم.
عفیفی، ابولعلاء (1386)، شرحی بر فصوص الحکم، ترجمه و مقدمة نصرالله حکمت، تهران: الهام، چاپ دوم.
فیاضی، غلامرضا و دیگران (1384)، «رابطه فلسفه و عرفان (2)»، معرفت فلسفی، شمارة 1.
قیصری، داود (1387)، شرح بر فصوص الحکم، ترجمة محمد خواجوی، تهران: مولی، چاپ اول.
کاکایی، قاسم (1385)، وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایستر اکهارت، تهران: هرمس، چاپ سوم.
کبیر، یحیی (1386)، عرفان و معرفت قدسی، قم: مطبوعات دینی، چاپ اول.
صدرالمتألهین شیرازی (1386ق)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، قم: المکتبة المصطفویة، ج2.
مولوی، جلال­الدین (1377)، مثنوی معنوی، به تصحیح عبدالکریم سروش، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
نصر، سید حسین (1384)، آموزه­های صوفیان از دیروز تا امروز، ترجمة حسین حیدری و محمدهادی امینی، تهران: قصیده سرا، چاپ چهارم.
یزدان‌پناه، سید یدالله (1384)، «عقل‌گریزی عرفان؟!»، معرفت فلسفی، شمارة 8 .
Chittick, William C (2008)," Ibn Arabi", in Stanford Encyclopedia of Philosophy, First published Tue Aug 5, 2008, http://plato.stanford.edu/entries/ibn-arabi/.
Id. (no date), "Ibn Arabi`s Biography" in Encyclopedia Iranica, http:// www.iranica.com/newsite/articlenavigation/index.isc.
Id. (1989), Sufi path of knowledge, New York: State university of New York Press.
Gellman, Jerome (2005), "Mysticism", in Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://plato.stanford.edu/entries/mysticism.
James, William (1985), The Varieties of Religious Experience, New York: Mentor Books.
Stace, Walter T (1961), Mysticism and Philosophy, London: Macmillan.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 2
آبان 1388
صفحه 97-128