مقایسه تقریر برهان جهان شناختی بر اثبات خدا نزد ابن سینا و سوین برن

شناسنامه علمی شماره

نویسندگان

1 دانش آموخته دوره کارشناسی ارشد، فلسفه دین، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه فلسفه دین، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تقریرهای مختلفی از براهین جهان­شناختی در اثبات وجود خدا ارائه شده که یکی از معتبرترین آن­ها، برهان وجوب و امکان است. ابن­سینا آن را در چند کتاب خود به ویژه در «اشارات و تنبیهات» به تفصیل مطرح کرده؛ و آن را برهان صدیقین نامیده است. فیلسوف دین معاصر، ریچارد سویین­برن نیز در ذیل براهین جهان­شناختی، این برهان را مورد اشاره قرار داده است. هر چند تقریر این دو فیلسوف از برهان مذکور دارای مبانی و پیش­فرض­های مشترکی است؛ از قبیل غیر بدیهی دانستن وجود خدا، اثبات پذیر دانستن آن و استفاده از یکی از ویژگی­های عالم به نام امکان، امّا تفاوت­های عمده­ای نیز میان آن دو وجود دارد: از جمله این­که ابن­سینا، با ارائه برهان وجوب و امکان که یک قیاس مبتنی بر بدیهیات است، وجود خدا را به صورت یقینی اثبات پذیر می­داند، امّا سویین­برن با تکیه بر روش استقرایی و ارائه مجموعه براهین به جای یک برهان، وجود خداوند را به صورت محتمل قابل اثبات می­داند. در این مقاله، با بررسی و مقایسة این دو تقریر معلوم می­گردد که تقریر ابن­سینا از این برهان، بر تقریر سویین­برن رجحان دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparison Between Ibn Sina and Swinburne's Version of Cosmology Argument

نویسندگان [English]

  • Hossein Shams 1
  • Amir Abbas Alizamani 2

1 MA of Philosophy of Religion, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of Philosophy of Religion, Faculty of Theology, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Cosmology arguments concerning verifying God's existence include various versions. One of the most valid of which is Contingency and Necessity Argument. Ibn Sina elaborately mentioned this argument and called it Burhan al-Siddiqin (Proof of the Sinceres) in some of his books especially in "AL-Isharat wa AL-Tanbihat". Richard Swinburn, a recent philosopher of religion, also referred to it in his discussion of cosmology arguments. Although these two philosopher's versions of the argument share premises and fundamentals such as acknowledgment of God's existence not as a self-evident issue, the awareness of the possibility to prove it, and the use of one of world features called Contingency, there are basic differences between them. For in stance, Ibn Sina's version of the argument is a kind of deduction which is on the basic of self-evident proofs and hold that God's existence is believably possible to prove, while that of Swinburn is based on an inductive approach and presents a set of arguments rather than one argument, in which God's existence is contingent to prove. Examining and comparing the two versions, the present paper revealed that Ibn Sina's version is preferable to Swinburn's.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cosmology arguments
  • Contingency and Necessity Argument
  • Comparison
  • Inductive
  • Cumulative Argument
  • Ibn Sina
  • Swinburne
آدلر. مورتیمر، جروم (1364)، چگونه دربارة خدا بیندیشیم، ترجمه احمد آرام، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ اول.
ابن ­سینا (1375)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه، چاپ اول، ج3.
همو (1385)، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن­زاده الآملی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ دوم.
همو (1387)، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تصحیح محمدتقی دانش­پژوه، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم.
همو (1383)، المبدأ و المعاد، تصحیح عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مک­گیل، چاپ دوّم.
افلاطون (1382)، «قوانین»: دورة آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ سوم.
بدوی، عبدالرحمن (1429)، موسوعة الفلسفة، قم: ذوی القربی، چاپ دوم، ج2.
پترسون، مایکل و همکاران (1377)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو، چاپ دوم.
پلانتینگا، آلوین (1376)، فلسفة دین (خدا، اختیار، شرّ)، ترجمه محمد سعیدی­مهر، قم: انتشارات طه، چاپ دوم.
جوادی، محسن (1375)، درآمدی بر خداشناسی فلسفی، قم: معاونت امور اساتید و معارف اسلامی، چاپ اوّل.
جوادی آملی، عبدالله (بی­تا)، تبیین براهین اثبات وجود خدا، قم: نشر اسراء، چاپ اول.
همو (1376)، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه، جلد دوم)، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ اول، ج3.
حلّی، حسن بن یوسف (علامه) (1375)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قدّم له و علّق علیه جعفر السبحانی، قم: مؤسسة الامام الصادق، چاپ اوّل.
رازی، فخرالدین (1428)، المباحث المشرقیه، تحقیق و تعلیق محمد المعتصم بالله البغدادی، قم: انتشارات ذوی القربی، ج2.
سهروردی، شهاب­الدین (1372)، «حکمة الاشراق»: مجموعة مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هنری کربن، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، ج2.
الشیرازی، محمد بن ابراهیم (1410)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الاربعة العقلیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ج6.
همو (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح جلال­الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت ایران.
الصدر، سید محمدباقر (1412)، الفتاوی الواضحه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، چاپ هشتم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1362)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
کرمی، محمدتقی؛ سید حسن سعادت مصطفوی (1387)، «إنیّت ویقین­آور بودن برهان صدیقین سینوی»، نامۀ حکمت، سال ششم، ش2.
لایب­نیتز (1375)، منادولوژی، ترجمه یحیی مهدوی، تهران: انتشارات خوارزمی.
مانتل، آن فر (1356)، عصر اعتقاد، ترجمه احمد کریمى، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مصباح یزدی، محمدتقی (1373)، آموزش فلسفه، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ ششم، ج2.
همو (1405)، تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم: انتشارات در راه حقّ.
هپ­برن، رونالد (1384)، «برهان وجوب و امکان [جهان­شناسی]»: خدا در فلسفه، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هیک، جان (1372)، فلسفة دین، ترجمه بهرام راد، تهران: انتشارات الهدی، چاپ اوّل.
Aquinas, Tomas (1920), Summa Theologica, Trans. Fathers of the English Dominican Province, London: Burns Oates & Washbourne.
Hume, David (1980), Dialogues Concerning Natural Religion, Indianapolis: Hackett.
Leibniz, Gottfried (1934), "On the Ultimate Origination of Things": The Philosophical Writings of Leibniz, trans. by M. Morris, London: J. M. Dent and Sons (Everyman Library).
Oppy, Graham (1995), "Professor William Craig's Criticism of Critiques of Kalam cosmological Arguments", by Paul Davies, Stephen Hawking, and Adolf Grunbaum," Faith and Philosophy, vol.12.
Rowe, William. L (1999),"cosmological Argument": A companion to philosophy of Religion, phillip. L, Quinn (ed), Oxford: Blackwell.
Swinburne, Richard (1991), The Existence of GOD, Oxford: Clarendon Press.
Yandell, keith (1984), "Christianity and philosophy", Grand Rapids, MI: Erdmans.