قلمرو دین در آرای غزالی و ابن‌سینا

شناسنامه علمی شماره

نویسنده

استادیار فلسفه، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

چکیده

اگر چه پرسش از قلمرو دین و انتظار بشر از آن متعلّق به دوران معاصر است اما ریشه­های آن را می­توان در آرای متفکّران مسلمان متقدّم واکاوی نمود. با نگاهی به آرای دو متفکّر جریان­ساز در جهان اسلام، یعنی ابن­سینا و غزالی، رویکردهایی متفاوت در تبیین وجه نیاز آدمی به دین آشکار می­گردد. در حالی که ابن­سینا در تحلیل فلسفی خود بیشتر بر جنبه­های حقوقی و کارکردهای اجتماعی دین تأکید می­کند، تمرکز غزالی بر ابعاد معنوی و اخلاقی دین بیشتر است. البته این سخن به معنای نادیده گرفتن وجه معنوی دین از سوی ابن­سینا و نیز حذف وجه اجتماعی دین نزد غزالی نیست؛ اما در یک نگاه کلان­تر می­توان تحلیل ابن­سینا از دین را به مدل جمع گرایانۀ دنیانگر، و تحلیل غزالی از دین را به مدل فرد گرایانۀ آخرت­نگر نزدیک­تر دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Realm of Religion in View of Al-Ghazali and Ibn Sina

نویسنده [English]

  • Mohammad Sadegh Zahedi

Assistant Professor of Philosophy, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

چکیده [English]

Although, the question of the realm of religion belongs to the contemporary thought, but its roots can be found in the views of early Muslim thinkers. Looking at the views of the two main thinkers in the Muslim world, Ibn Sina and al-Ghazali, explains different approaches to religion. While Ibn Sina insists in his philosophical analysis on legal aspects and social functions of religion, Ghazali’s focus is on spiritual and moral dimensions of religion. Of course, this does not mean ignoring the spiritual aspect of religion by Ibn Sina and the elimination of social aspect of religion in al-Ghazali. Ibn Sina’s analysis is close to the Social model of religion and al-Ghazali’s prospective is closer to the individualistic model of religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Expectation of Mankind from Religion
  • Realm of Religion
  • Al-Ghazali
  • Ibn Sina
ابن ­سینا، حسین ­بن ­عبدالله (1363)، المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک­ گیل.
همو (1364)، النجاة، تهران: انتشارات مرتضوی.
همو (1375)، الاشارت و التنبیهات، قم: نشر البلاغة.
همو (1404)، الشفاء­ـ­ الإلهیّات، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
باربور، ایان (1374)، علم و دین، ترجمة بهاءالدین خرّمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
غزالی، محمّد (1382)، کیمیای سعادت، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
همو (1403)، الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
همو (1409)، الأربعین، بیروت: دارالکتب العلمیة.
همو (1995)، میزان العمل، بیروت: مکتبة الهلال.
همو (2009- الف)، احیاء علوم الدین، بیروت: مکتبة الهلال، ج1.
همو (2009- ب)، المنقذ من الضلال، بیروت: مکتبة الهلال.
مطهری، مرتضی (1387)، مجموعۀ آثار، تهران: انتشارات صدرا، ج7.
نصیرالدین طوسی، محمّد (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغة، ج3.
همو (1425)، تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
همیلتن، ملکم (1377)، جامعه­ شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: انتشارات تبیان.