پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

تحلیل چالش های وجودی در چارچوب ارتباطات چهارگانه انسان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

3 دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

چکیده

چالش‌های وجودی از اساسی‌ترین دغدغه‌های انسانی به شمار می‌روند که از مواجهه فرد با پرسش‌های بنیادین درباره معنا، هدف، آزادی، تنهایی و مرگ نشأت می‌گیرند. این چالش‌ها برخلاف مشکلات روزمره، به ابعاد فلسفی و بنیادین تجربه زیسته مرتبط بوده و در تمام جنبه‌های زندگی انسان تأثیرگذارند. به منظور دستیابی به درکی جامع و نظام‌مند از این چالش‌ها، این پژوهش با روش سنتزپژوهی به شناسایی و طبقه‌بندی مؤلفه‌های مختلف چالش‌های وجودی پرداخته و چارچوب تحلیلِ مبتنی بر ارتباطات چهارگانه انسان را به عنوان رویکردی نوین معرفی می‌کند. این چارچوب با در نظر گرفتن ابعاد گوناگون وجودی انسان (ابعاد فردی: خودشناسی و درون‌نگری و ابعاد اجتماعی: روابط انسانی، معنویت و طبیعت) و تعاملات میان این ابعاد، به درک واقع‌بینانه‌ و عمیق‌تر از چالش‌های وجودی و ارائه راهکارهای مؤثرتر برای مواجهه با آن‌ها کمک می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهند که ریشه بسیاری از بحران‌های وجودی در ارتباط انسان با خود به عنوان نخستین منبع ادراک و شناخت نهفته است و این بحران‌ها در سایر ارتباطات او نیز بازتاب می‌یابند. همچنین، هر یک از چالش‌های وجودی در چهار نوع ارتباط، قابل ردیابی بوده و کیفیت این ارتباطات به‌طور مستقیم در تشدید یا کاهش دلواپسی‌های وجودی مؤثر است. استفاده از چارچوب تحلیل ارتباطات چهارگانه به شناسایی دقیق‌تر منشأ مشکلات وجودی در افراد کمک کرده و امکان بررسی عمیق‌تری از اختلالات ارتباطی به‌عنوان عوامل زمینه‌ساز این چالش‌ها را فراهم می‌آورد. این رویکرد تحلیلی، زمینه را برای تدوین مداخلات و راهبردهای مؤثرتر در مواجهه با چالش‌های وجودی مهیا می‌سازد و به بهبود کیفیت زندگی و رشد وجودی انسان کمک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing Existential Challenges within the Framework of the Fourfold Human Relationships

نویسندگان [English]

  • Atefeh Rastegar 1
  • Seyed Mohammad Kazem Alavi 2
  • Farzad Dehghani 3

1 Ph.D. Candidate, Department of Islamic Philosophy and Kalam, Sabzevar Branch, Islamic Azad University, Sabzevar, Iran.

2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.

3 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Studies, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.

چکیده [English]

Existential challenges constitute some of humanity's most profound concerns, arising from individuals' encounters with fundamental questions regarding meaning, purpose, freedom, loneliness, and death. Unlike routine problems, these challenges are inherently philosophical and fundamental, deeply influencing all dimensions of human life. To achieve a comprehensive and systematic understanding of these challenges, this study employs a synthesis research method to identify and classify various components of existential challenges, introducing a novel analytical framework based on the fourfold model of human relationships. By encompassing different existential dimensions—individual (self-awareness and introspection), social (human relationships), spirituality, and nature—and exploring their interrelationships, this framework facilitates a more realistic and profound understanding of existential concerns, providing more effective strategies for addressing them. The findings indicate that many existential crises originate primarily from an individual's relationship with the self, the primary source of perception and understanding, subsequently reflecting in other relational dimensions. Furthermore, each existential challenge can be traced across these four types of relationships, with the quality of these interactions directly influencing the intensification or alleviation of existential anxieties. Utilizing this fourfold relationship analytical framework allows for a more precise identification of the root causes of existential issues within individuals and enables a deeper exploration of relational dysfunctions as underlying factors contributing to these challenges. This analytical approach thus lays the groundwork for developing more effective interventions and strategies, ultimately enhancing life quality and fostering existential growth.

کلیدواژه‌ها [English]

  • existential challenges
  • fourfold human relationships
  • existential anxiety
  • ultimate concern
امیری، مهسا، و علیزمانی، امیرعباس. 1397. «بررسیِ تنهایی اگزیستانسیال در دنیای مدرن و روش‌های مواجهه با آن با تکیه برآراء اروین یالوم». غرب‌شناسی بنیادی  9(1): 1-22.
ایثاری، راضیه. 1402. «بررسی آزادی و مسئولیت دراندیشه ی علامه طباطبایی واروین یالوم». پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی: دانشکده علوم انسانی.
باباخانی، فاطمه. 1400. «اثربخشی گروه‌درمانی وجودی بر اضطراب وجودی، افسردگی و کیفیت زندگی سالمندان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی - خانواده درمانی، دانشگاه علم و فرهنگ تهران: دانشکده علوم انسانی.
پوراکبر، لیلا. 1399. «بررسی تطبیقی معنای زندگی از دیدگاه ابن‌‌سینا، ملاصدرا و اروین یالوم». پایان‌نامه دکتری تخصصی فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی: دانشکده علوم انسانی.
جباره ناصرو، محبوبه. 1395. «تحلیل و تبیین فلسفی مرگ‌اندیشی در آگوستین و ملاصدرا». پایان‌نامه دکتری تخصصی فلسفه تطبیقی، دانشگاه قم: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
حسین‌پور تنکابنی، رسول، جهانگیر مسعودی، و سید مرتضی حسینی شاهرودی. 1400. «خلق معنا یا کشف معنا؟ مطالعه، ارزیابی و هم‌افزایی دیدگاه‌های اروین یالوم و ویکتور فرانکل پیرامون معنامندی زندگی در بستر فلسفه‌درمانی». نقد و نظر  26(104): 156-185.
حسین‌پور تنکابنی، رسول، جهانگیر مسعودی، و سید مرتضی حسینی شاهرودی. 1401. «تبیین معناشناختی و هستی‌شناختی تنهایی وجودی و ارائۀ رهیافت‌های آن از دیدگاه اروین د. یالوم و ملاصدرا». نقد و نظر  27(107): 7-31.
داودی کهکی، ریحانه، و رسول رهبری غازانی. 1404. «زیبایی و معنای زندگی در فلسفه فارابی: بازتعریفی برای انسان معاصر». پژوهشنامه فلسفه دین  23: 181-199.
دریابیگی، میرعلیرضا. 1394. «جستاری بر کارکرد آزادی اگزیستانسیال از منظر اروین یالوم در نمایشنامه‌های آلبرکامو». پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهش در هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی: دانشکده هنر.
دهقانپور، وحیده. 1394. «هدف‌داری زندگی در تفکر صدرالمتألهین و شوپنهاور». پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه قم: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
دهقانپور، علیرضا.1390. «معنای زندگی از دیدگاه ملاصدرا». پایان‌نامه دکتری تخصصی مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
رستگار، عاطفه. ۱۴۰۴. «طراحی و تدوین مدل برای رفع چالش‌های وجودی انسان با محوریت فلسفه اسلامی». پایان نامه دکتری تخصصی، فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار.
شامی نژاد، منوچهر. 1401. «مقایسه مبانی و راهکارهای یالوم و ملاصدرا در مواجهه با اضطراب مرگ ». پایان‌نامه دکتری تخصصی فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه زنجان: دانشکده علوم انسانی.
شمس کوپائی، فرزانه. 1401. «روان‌درمانگری فلسفی: بررسی موردی تنهایی و پوچی از منظر یالوم». پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه میبد: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
صابری ورزنه، حسین، و قربان علمی. 1397. «روی‌آوری مؤمنانه به خداوند در پاسخ به مخاطرۀ وجودی». مدیریت مخاطرات محیطی  5(1): 53-66.
عبائی کوپائی، محمود، و لیلا سرآبادانی تفرشی. 1394. «رابطه بین توکل و اعتماد به خدا، با اضطراب وجودی در میان مدرسان دانشگاه». مدیریت منابع در نیروی انتظامی  12: 105-126.
عزیزی، میلاد، و امیرعباس علیزمانی. 1394. «بررسی دیدگاه اروین یالوم درباره ارتباط دغدغه‌‌های وجودی مرگ‌اندیشی و معنای زندگی».  پژوهش‌‌های هستی‌شناختی  4(8): 19-37.
قلعه، الهه. 1397. «معنای زندگی از نظر ملاصدرا و اروین یالوم». پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه الزهرا (س).
محمدی، لیلا. 1401. «مقایسه دیدگاه آلبر کامو و گابریل مارسل درباره «رنج وجودی» و نسبت آن با «خدا». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
مظاهری، حبیب، و امیرعباس علیزمانی. 1397. «بررسی مواجهه با رنج تنهایی اگزیستانسیال در اندیشۀ اروین یالوم و رنج عارفانۀ فراق در اندیشۀ مولوی». پژوهش‌‌های فلسفی کلامی  20(4): 70-91.
معصومی، شمس السادات. 1397. «مرگ و تنهایی از دیدگاه اروین یالوم». پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه غرب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج): دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
Chalmers. I. Larry V Hedges, and Harris Cooper. 2002. “A Brief History of Research Synthesis.” Evaluation and Health Professionals 25(1): 12-37.
Ross, Stephen, M. Agrawal, R.R. Griffiths, C. Grob, A. Berger, and J.E. Henningfield. 2022. “Psychedelic-assisted Psychotherapy to Treat Psychiatric and Existential Distress in Life-threatening Medical Illnesses and Palliative Care”. Neuropharmacology 216.
Vos. J. 2023. “Existential Psychological Therapies: An Overview of Empirical Research”. Pratiques Psychologiques 29(4): 211-229.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 23، شماره 2 - شماره پیاپی 46
آذر 1404
صفحه 155-180