نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• محمدابراهیم مقصودی ¹
• سید حسن حسینی سروری ²
• روزبه زارع ³

¹ پژوهشگر مرکز علم و الهیات، پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

² استاد گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.

³ استادیار گروه غرب‌شناسی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

سازگاری‌گرایی موضعی است که نظریۀ تکامل و خداباوری مداخله‌گرا را قابل جمع می‌داند. سازگاری‌گرایان هدایت‌شده‌ بودن اجزاء یا ویژگی‌های زیست‌کره را با شانسی‌بودن فرایند تکاملی قابل جمع می‌دانند. یکی از پرسش‌های مهم پیش‌ روی سازگارگرا آن است که: چگونه ممکن است رویدادهای شانسی که کور و بی‌جهت هستند زیست‌کره‌ای هدف‌مند و هدایت‌شده را شکل دهند؟ برای پاسخ، سازگاری‌گرا باید مدلی از رویدادهایی شانسی ارائه دهد که مجموعۀ آن‌ها را می‌توان هدایت‌شده تلقی کرد. در این مقاله، به دو  مدل نامزد برای چنین منظوری می‌پردازیم. مدل نخست که آن را «مدل پوکینگهورن» نامیده ایم، دربردارندۀ این عناصر است: نابسندگی فروکاست‌گرایی، علّیت بالابه‌پایین، شکاف‌های هستی‌شناختی، کل‌گرایی و وابستگی به زمینه، وجود شانس در جهان، عاملیّت الهی و اطلاعات فعال، یگانه‌گوهرانگاری دووجهی و صیرورت عینی. سپس استدلال می‌کنیم سه مؤلفه اخیر  برای منظور ما ضروری نیستند و مدل مناسب‌تر، که آن را «مدل پوکینگهورن تعدیل‌یافته» نامیده ایم، از مدل پوکینگهورن نحیف‌تر است. بدین‌ترتیب، نشان می‌دهیم که نظریۀ تکامل به لحاظ منطقی یا مفهومی سازگار است با این ادعا که علی‌رغم شانسی‌بودن رویدادهای سازندۀ زیست‌کره، دست‌کم برخی از جنبه‌های زیست‌کره  هدایت‌شده هستند.

کلیدواژه‌ها

• نظریۀ تکامل
• خداباوری
• سازگاری‌گرایی
• شانس
• هدایت‌شدگی الهی

موضوعات

• علم و دین

عنوان مقاله [English]

Blind Chance and Divine Guidedness: Reconstructing a Compatibilist Account Inspired by Polkinghorne's Approach Regarding the Mechanism of Divine Action

نویسندگان [English]

• Mohammad Ebrahim Maghsoudi ¹
• Seyed Hassan Hosseini ²
• Roozbeh Zare ³

¹ Researcher, Center for Science and Theology, Institute for Science and Technology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

² Professor, Department of Philosophy of Science, Sharif University of Technology, Tehran, Iran.

³ Assistant Professor, Department of Occidentology, Research Institute for Islamic Culture and Thought (IICT), Tehran, Iran.

چکیده [English]

Compatibilism is the position that considers evolutionary theory and interventionist theism to be compatible. Compatibilists see the directedness of the components or features of the biosphere to be compatible with the chance-driven nature of the evolutionary process. An important question facing the compatibilist is: How is it possible for blind and undirected chance events to shape a purposeful and directed biosphere? To answer, the compatibilist must provide a model of chance events whose aggregate can be considered directed. In this paper, we will examine two candidate models for this aim. First model, which we called the “Polkinghorne model,” includes following elements: the insufficiency of reductionism, top-down causation, ontological gaps, holism & contextualism, the existence of chance in the universe, divine agency and active information, dual-aspect monism, and objective becoming. Then we argue that the last three elements are not necessary for compatibilist purposes, so the more appropriate model, which we called the “modified Polkinghorne model,” is weaker than the Polkinghorne model. Thus, we show that the theory of evolution is consistent with the claim that, despite the chance nature of the events that form the biosphere, at least some aspects of the biosphere are directed.

کلیدواژه‌ها [English]

• evolutionary theory
• theism
• compatibilism
• chance
• divine guidedness