پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

زیبایی و معنای زندگی در فلسفه فارابی: بازتعریفی برای انسان معاصر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه استانبول، استانبول، ترکیه

چکیده

پرسش از معنای زندگی همواره یکی از چالش‌های اساسی فلسفه بوده است. در این زمینه دو دیدگاه عمده وجود دارد: نخست، معنای زندگی به ‌عنوان امری کشف‌کردنی که در نظم متافیزیکی هستی نهفته است، و دوم، معنای زندگی به‌ عنوان امری خلق‌شدنی که فرد آن را بر اساس تجربه‌های شخصی و ارزش‌های برساخته خود ایجاد می‌کند. با بررسی نظام فکری فارابی، در این مقاله کوشش شده به این مناقشه از منظر ارتباط زیبایی و معنای زندگی پاسخ داده شود. فارابی زیبایی را نه تنها به عنوان یک امر زیباشناختی، بلکه به عنوان مسیری برای دست‌یابی به سعادت و کشف حقیقت معرفی می‌کند. از دیدگاه او، زیبایی حقیقی در مراتب وجودی مختلف، از محسوس تا عقلی، ظهور می‌یابد و انسان را به هماهنگی با حقیقت متافیزیکی رهنمون می‌سازد. این پژوهش نشان می‌دهد که در نظام فارابی، زیبایی نقشی دوگانه ایفا می‌کند: از یک سو، راهی برای کشف معنای عینی زندگی از طریق هماهنگی با عقل فعال است، و از سوی دیگر، به فرد امکان می‌دهد تا در تجربه‌های جزئی خود معنا را بازتولید و متجلی سازد. بدین ترتیب، فلسفه فارابی نه تنها دیدگاه کشف معنا را تأیید می‌کند، بلکه جایگاهی برای تجربه‌های فردی در فرآیند تحقق این معنا قائل است. یافته‌های این پژوهش بیانگر آن است که فارابی با ارائۀ ساختاری عقلانی و هستی‌شناختی برای زیبایی، امکان حل مناقشۀ میان کشف و خلق معنا را فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Beauty and the Meaning of Life in Farabi’s Philosophy: A Reinterpretation for Contemporary Humanity

نویسندگان [English]

  • Reyhaneh Davoodi Kahaki 1
  • Rasoul RAHBARI GHAZANI 2

1 Ph.D. Graduate in Islamic Philosophy and Kalam, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 PhD Candidate of Philosophy of Religion, Istanbul University, Istanbul, Turkey

چکیده [English]

The question of life’s meaning has always been a fundamental challenge in philosophy. Two major perspectives dominate this discourse: one views life’s meaning as something to be discovered within the metaphysical order of existence, while the other considers it a construct shaped by personal experiences and self-created values. This paper examines Farabi’s philosophical system to address this debate through the lens of the relationship between beauty and the meaning of life. Farabi presents beauty not merely as an aesthetic concept but as a pathway to attaining happiness and uncovering truth. In his view, real beauty manifests across different ontological levels, from the sensory to the intellectual, guiding human beings toward harmony with metaphysical reality. This study demonstrates that, in Farabi’s framework, beauty plays a dual role: on one hand, it serves as a means to discover the objective meaning of life through alignment with the Active Intellect; on the other, it allows individuals to reproduce and manifest meaning within their particular experiences. Thus, Farabi’s philosophy not only affirms the discovery of meaning but also grants a role to personal experience in realizing this meaning. The findings of this study suggest that by providing a intellectual and ontological structure for beauty, Farabi offers a resolution to the debate between the discovery and creation of life’s meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Farabi
  • beauty
  • meaning of life
  • happiness
  • Active Intellect
براز، فرنگیس، نفیسه ساطع، و حسین فلسفی. 1402. «از رویکرد معنادرمانی تا اندیشهٔ سعادت‌گرای فارابی». متافیزیک ۱۵(1): 39-53.
بهرامی، مهدی. 1394. «رابطه زیبایی‌شناسی و متافیزیک از نظر فارابی». کیمیای هنر 4(1): 95-105.
داودی کهکی، ریحانه، سید عباس ذهبی، و بابک عباسی. 1401. «تحول نفس در مسیر سعادت از منظر فارابی». فلسفه و کلام اسلامی 55(1): 70-51.
سلمانی، علی، و بلال نیک‌پی. 1402. «تبیین زیباشناسی سیاسی فارابی مبتنی بر سه عنصر سعادت، تخیل و کمال». تحقیقات فرهنگی ایران 16(4): 29-50.
فارابی، ابونصر. 1376. الموسیقی الکبیر. ترجمه و تحقیق آذرتاش آذرنوش. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فارابی، ابونصر. 1381. إحصاء العلوم. ترجمه حسین خدیوجم. تهران: علمی و فرهنگی.
فارابی، ابونصر. 1384. سعادت از نگاه فارابی. ترجمه علی‌اکبر جابری مقدم. قم: دارالمهدی.
فارابی، ابونصر. 1387. «رسالة فی العلم الإلهی». در رسائل فلسفی فارابی. ترجمه سعید رحیمیان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فارابی، ابونصر. 1396-الف. السیاسة المدنیة. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش.
فارابی، ابونصر. 1396-ب. فصول منتزعة. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش.
فارابی، ابونصر. 1405. فصوص الحکم. تصحیح جعفر آل یاسین. قم: بیدار.
فارابی، ابونصر. 1992. الأعمال الفلسفیة. تصحیح جعفر آل یاسین. لبنان: دارالمناهل.
فارابی، ابونصر. 1995-الف. آراء أهل المدینة الفاضلة. تصحیح علی بوملحم. بیروت: دار والمکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر. 1995-ب. تحصیل السعادة. تصحیح علی بوملحم. بیروت: دار والمکتبة الهلال.
موسوی، سیده لیلا. 1402. معنای زندگی از دیدگاه فارابی در مواجهه با نقدهای تدئوس متس. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه شهید مطهری. استاد راهنما: دکتر علی‌اصغر جعفری‌ولنی.
موسوی، سیده لیلا، و مهدی اخوان. 1401. «سعادت و نسبت آن با معنای زندگی از منظر فارابی». جستارهای فلسفه دین 11(1): 223-250.
Aristotle. 2006. Poetics. Translated by Joe Sachs. Newburyport, MA, USA: Focus Publishing/R. Pullins Company.
Aristotle. 2009. Nicomachean Ethics. Translated by David Ross. Edited by Lesley Brown. New York: USA: Oxford University Press.
Camus, Albert. 1975. The Myth of Sisyphus. Translated by Justin O’Brien. London: Penguin Modern Classics. Originally published as Le Mythe de Sisyphe (Gallimard, 1942).
Plato. 1997. “Symposium.” Pp. 457-505, in Plato: Complete Works, edited by J. M. Cooper and D. S. Hutchinson. Indianapolis, IN: USA: Hackett Publishing.
Plato. 1997. “The Republic.” Pp. 971-1223, in Plato: Complete Works, edited by J. M. Cooper and D. S. Hutchinson. Indianapolis, IN: USA: Hackett Publishing.
Plotinus. 2018. Plotinus: The Enneads. Edited by Lloyd P. Gerson. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Sartre, J. P. 1943. L’être et le néant: Essai d’ontologie phénoménologique. Paris: Librairie Gallimard.
Taylor, C. 1989. Sources of the Self: The Making of the Modern Identity. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Weber, Max. 2002. The Protestant Ethic and the “Spirit” of Capitalism: And Other Writings. London, UK: Penguin.    
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 23، شماره 1 - شماره پیاپی 45
فروردین 1404
صفحه 181-199