نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• حسین احمدی

دانشیار، گروه فلسفه اخلاق، مرکز پژوهشی دائرةالمعارف علوم عقلی اسلامی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران.

چکیده

بحث از هدف اخلاق یکی از مباحث مهم در فلسفه اخلاق به حساب می‌آید که آیت‌الله جوادی آملی نیز به آن پرداخته است. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی دیدگاه وی در این زمینه را بررسی می‌کند. آیت‌الله جوادی آملی معتقد است معرفت به معارف الهی سعادت عقل نظری است، و سعادت عقل عملی در عبودیت خداست. لذا نمی‌توان معرفت را تنها عامل دستیابی به سعادت دانست. بر اساس معناشناسی علم و معرفت و تمایز آنها، وی معلوم بودن خدا را مردود و معروف بودن وی را می‌پذیرد. لذا نقش معرفت را از علم پررنگ‌تر می‌داند، به خصوص معرفت شهودی که تأثیر بیشتری در حصول سعادت دارد. آیت‌الله جوادی آملی بر اساس تقسیم‌بندی معرفت به سه قسم علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین، علم الیقین را معرفت یقینیِ حاصل از علم حصولی قلمداد می‌کند، اما عین الیقین و حق الیقین را از اقسام معرفت شهودی می‌داند. در مقام بررسی دیدگاه وی، به نظر می‌رسد با توجه به این که بینش و گرایش دو عامل اصلی حصول سعادت هستند، می‌توان چنین معتقد شد که معرفت شهودی به دلیل ویژگی‌هایش می‌تواند دربردارندۀ هر دو عامل بینشی و گرایشی در انسان قلمداد شود و میزان دستیابی به معرفت شهودی نسبت به خداوند متعال که متناسب با وسعت وجودی هر شخص حاصل می‌شود، میزان سعادت آن فرد را تعیین می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• فلسفه اخلاق
• آیت‌الله جوادی آملی
• سعادت
• معرفت
• علم
• علم الیقین
• عین الیقین
• حق الیقین

موضوعات

• دین و اخلاق

عنوان مقاله [English]

The Place of Gnosis in the Ethical Theory of Ayatollah Javadi Amoli

نویسنده [English]

• Hosein Ahmadi

Associate Professor, Department of Moral Philosophy, Research Center of Encyclopedia of Islamic Intellectual Sciences, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran.

چکیده [English]

The purpose of ethics is one of the fundamental topics in moral philosophy, and Ayatollah Javadi Amoli has also addressed this issue. This study, using a descriptive-analytical method, examines his perspective on the subject. According to Ayatollah Javadi Amoli, gnosis (ma‘rifa) of divine truths constitutes the happiness (sa‘āda) of theoretical reason, while the happiness of practical reason lies in servitude (‘ubūdiyya) to God. Therefore, gnosis alone cannot be regarded as the sole factor in attaining happiness. Based on a semantic analysis of knowledge (‘ilm) and gnosis, and their distinction, he rejects the idea of God as a mere object of knowledge (ma‘lūm) and instead affirms His status as the object of gnosis (ma‘rūf). Thus, he assigns greater significance to gnosis over knowledge, particularly intuitive gnosis (al-ma‘rifa al-shuhūdīyya*), which he considers to have a stronger impact on achieving happiness. Ayatollah Javadi Amoli classifies knowledge into three levels: knowledge of certainty (‘ilm al-yaqīn), vision of certainty (‘ayn al-yaqīn), and reality of certainty (ḥaqq al-yaqīn). He defines knowledge of certainty as certain gnosis attained through acquired knowledge (al-‘ilm al-ḥuṣūlī), while vision of certainty, and reality of certainty belong to the domain of intuitive gnosis. In evaluating Ayatollah Javadi Amoli's perspective, it appears that cognition and inclination are the two primary factors in attaining happiness. Given its unique characteristics, intuitive gnosis can encompass both cognitive and inclinational dimensions in human beings. The extent to which an individual attains intuitive gnosis of God, corresponding to their existential capacity, determines the degree of their ultimate happiness.

کلیدواژه‌ها [English]

• moral philosophy
• Ayatollah Javadi Amoli
• happiness
• gnosis
• knowledge
• knowledge of certainty
• vision of certainty
• reality of certainty