نوع مقاله : کوتاه

نویسنده

• مهدی ساعتچی

استادیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران.

چکیده

معناشناسی الهیات عملی متوقف است بر انگارۀ عمل و نسبت آن با الهیات. متافیزیکِ عمل به بررسی شأن هستی‌شناختی عمل، جایگاه آن در میان سایر امور و نسبت آن با سایر اشیاء می‌پردازد. با نگاهی منظومه‌وار به آثار علامه طباطبائی، می‌توان دیدگاه ویژه‌ای در باب متافیزیک عمل از آن استخراج کرد. از نظر طباطبائی، عمل -به مثابۀ یک هویت خارجی- نوعی حرکت است، حرکتی که دارای یک سلسله مبادی در درون آدمی است. مشخصۀ عامل مختار این است که با وساطتِ افکاری برساخته (امور اعتباری) عمل می‌کند. حرکت انسان چیزی بر اشیای بیرونی نمی‌افزاید، بلکه صرفاً نحوۀ نسبتِ انسانِ بدن‌مند با بیرون از خود را تغییر می‌دهد. هر تغییری در جهان به تغییرات دیگر و در نتیجه به تغییر وضع جهان می‌انجامد. پس انسان جهان را از طریق افکار برساخته تغییر می‌دهد. هر آن چیزی که از سنخ اندیشه است و می‌خواهد به گونه‌ای به ساحت کنش آدمی وارد شود باید از معبر امور اعتباری گذر کند. روشن است که الهیات در وهلۀ اول ساحتی نظری و مربوط به حوزۀ باورها است. مسئله این است که الهیات چگونه وارد این معبر می‌شود، چگونه مبنا و مبدأ عمل واقع می‌گردد، و به دیگر سخن چگونه مبدأ تغییر جهان می‌گردد، و چه مزیتی بر سایر مبادیِ نظری عمل دارد. به باور طباطبائی دین ترجیحات همسو با هستی و آفرینش را به انسان گوشزد می‌کند. بر این اساس می‌توان به معناشناسی الهیات عملی رسید: الهیات عملی دانشِ تبیین و توجیه نحوۀ ترجح مبدأ الهیاتیِ عمل در شکل‌گیری کنش‌های فردی و اجتماعی آدمی است. آدمی مادامی که عملی را راجح نیابد دست به انتخاب آن نمی‌زند. دنیای جدید انسان را به ترجیحات گوناگونی دعوت می‌کند، و الهیات عملی در این میان می‌تواند نقش سرنوشت‌سازی داشته باشد، بدین صورت که نشان دهد چگونه عمل دینی، قطع نظر از تکلیف بودنش، با وضع بشر هماهنگ است.

کلیدواژه‌ها

• الهیات عملی
• متافیزیک عمل
• عمل دینی
• علامه طباطبائی

عنوان مقاله [English]

Defining the Concept of Practical Theology Based on Tabatabaei's Metaphysics of Action

نویسنده [English]

• Mahdi Saatchi

Assistant Professor, Philosophy and Kalam Department, Shahid Motahari University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The concept of practical theology depends on our idea about action and its relation to theology. The metaphysics of action is a study of the ontological role of action, its position among other things, and its relation to other objects. We can deduce a metaphysics of action from a systematic consideration of the works of Allamah Tabatabaei. According to Tabatabaei, action is a kind of movement, a movement that has its origins in the soul. A free agent acts through the mediation of constructed thoughts (conventional objects). Agent's movement does not add anything to the external world, but merely changes the way in which a human being relates to the outside. Every change in the world leads to other changes and consequently to a change in the state of affairs. So, the agent changes the world through constructed thoughts. Any thought that enters the realm of human action, must pass through the filter of conventional objects. It is clear that theology is primarily a theoretical field related to the realm of beliefs. The question is how theology enters this filter and how it becomes the basis and source of action, and in other words how it becomes the source of world change, and what is the advantage of theology over other theoretical principles for action? According to Tabatabaei, religion reminds man of the preferences associated with being and creation. On this basis, the notion of practical theology can be defined as the knowledge of explaining and justifying how the theological origin of action is preferred in the formation of individual and social actions of man.

کلیدواژه‌ها [English]

• Practical Theology
• Metaphysics of Action
• Religious Practice
• Allamah Tabatabaei