دین و اسطوره: تحلیل و نقد رهیافت دین‌شناختی سوّاح

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش در پی تبیین و بررسی رهیافت دین‌شناختیِ فراس السواح (ز. 1941 م.) است. این جامعه‌شناس و دین‌پژوه سوری‌تبار با اتخاذ روش پدیدارشناسی، از مدخل اساطیرِ آغازین به مطالعه و شناخت دین پرداخته است. سؤال اساسی این است که رهیافت دین‌شناختیِ وی با چه چالش‌های نظری مواجه است؟ بررسی‌های این پژوهش که با روش تحلیلی و استنادی انجام شده، نشان می‌دهد که تمرکز بر رویکرد تاریخی و اسطوره‌ای، نظریۀ دین‌شناختیِ وی را با پاره‌ای از نقدها مواجه ساخته است. دنیوی ساختنِ بنیان اعتقادات و خاستگاه‌های سنّت‌های دینی، تن دادن به تأویل‌گرایی در عینِ نادیده انگاشتن ضوابط تأویل، تقلیل وحی به تجربه دینی، هموار ساختن راه برای قرائت‌های مختلف از دین، اتخاذ رهیافت ناواقع‌گرایانه نسبت به وجود برخی وقایع و شخصیت‌های مقدس در تاریخ ادیان، و ارائه تفسیری مبهم از فطرت توحیدی انسان از جمله این نقدها است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Religion and Myth: A Critical View on al-Sawah’s Approach to Religion

نویسنده [English]

  • Rahim Dehghan

Assistant Professor, Department of Religious Studies, Faculty of Religions and Theology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

This research pursues the explanation of the approach of Firas al-Sawah (born 1941), the Syrian sociologist and theologian toward religion. Adopting the phenomenological method, he has studied and understood religion from a mythological point of view. In this article, we will show that his theory has many deficiencies coming from his focusing on the historical and mythological point of view: secularizing the foundations of the religious beliefs and origins of religious traditions, relying on unregulated interpretation, reducing revelation to religious experience, paving the way for diverse readings of religion, giving a mythical explanation of sacred events and figures in the history of religions, presenting a vague interpretation of the monotheistic nature (Fitrah) of human beings. Having an analytical method and citing excerpts from his works, we will explain these disadvantages in his theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Myth
  • Religion
  • Spirituality
  • Shari'a
  • Historical Approach
  • al-Sawah
قرآن کریم
ارشادی نیا، محمد رضا (به اهتمام). 1390. گستره اسطوره؛ گفتگوهای محمدرضا ارشادی‌نیا با اندیشمندان. تهران: هرمس.
پیرحیاتی، محمد. 1390. اسطوره و دین؛ رویکردی پژوهشی و عرفانی به دین. تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
جلال العظم، صادق. 1970. نقد الفکر الدینی. بیروت: دارالطلیعه للطباعه و النشر.
جلال العظم، صادق. 2002. فی الحب و الحب العذری. دمشق: دار المدی للثقافة والنشر.
خدّوری، مجید. 1366. گرایش‌های سیاسی در جهان عرب. ترجمه عبدالرحمن عالم. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
السواح، فراس. 1995. آرام دمشق و إسرائیل فی التاریخ و التاریخ التوراتی. دمشق: دار علاءالدین.
السواح، فراس. 1996. مغامرة العقل الأولی؛ دراسة فی الاسطورة ـ سوریا و بلاد الرافدین. بی‌جا: دارالحکمه.
السواح، فراس. 2000-الف. الحدث التوراتی و الشرق الأدنی القدیم. دمشق: دار علاءالدین.
السواح، فراس. 2000-ب، الرحمن و الشیطان؛ الثنویه الکونیه و لاهوت التاریخ فی الدیانات المشرقیه. بی‌جا: دار علاءالدین.
السواح، فراس. 2001. الاسطورة و المعنی؛ دراسات فی المیثولوجیا و الدیانات المشرقیة. دمشق: دار علاءالدین.
السواح، فراس. 2002-الف. دین الانسان؛ بحث فی ماهیه الدین و منشأ الدافع الدینی. دمشق: دار علاءالدین.
السواح، فراس. 2002-ب. لغز عشتار؛ الالوهة المونثة و اصل الدین و الاسطورة. دمشق: دار علاءالدین.
السواح، فراس. 2016-الف. اساطیر الاولین القصص القرآنی و متوازیاته التوراتیه. دمشق: دارالتکوین.
السواح، فراس. 2016-ب. الله و الکون و الانسان؛ نظرات فی تاریخ الافکار الدینیّه. دمشق: دارالتکوین.
العمارة، محمد. 1998. النص الإسلامی بین الإجتهاد والجمود والتاریخیة. سوریة: دارالفکر.
غزالی، محمد. 1414 ق. قانون التأویل، در: مجموعه رسائل، ج. 7. بیروت: دارالکتب العلمیّه.
القمنی، محمود سید. 1998. السؤال الآخر. بی‌جا: موسسه روزالیوسف.
القمنی، محمود سید. 1999. الاسطوره و التراث. القاهره: المرکز المصری لبحوث الحضارة.
القمنی، محمود سید. 2005. اهل الدین و الدیمقراطیه. القاهره: دار مصر المحروسه.
کتاب مقدس (شامل کتب عهد قدیم و جدید). 2009. بی‌جا: ایلام.
لاوـ تسو، التاو. 1998. انجیل الحکمه التاویة فی الصین. ترجمه و شرح و تعلیق فراس السواح. دمشق: دار علاءالدین.
الیاده، میرچا. 1375. دین‌پژوهی. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. ج. 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Bultmann, Rudolf. 1958. Jesus Christ and Mythology. United States of America: Scribner Library Edition.
Eliade, Mircha. 2008. "Myth", Encyclopedia Britanica, Vol.15. Encyclopedia Britanica Inc.
Sami Moubayed. 2006. Steel & Skill; Men & Women who Shaped Syria 1900-2000. Cune Press.
Schleiermacher, Friedrich. 1969. On Religion. Translated by T.N.Tice. John Knox Press.