زبان تمثّلی وحی از نگاه غزالی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

چکیده

غزالی، به عنوان یکی از اندیشمندان بزرگ جهان اسلام، نظریه‌های مهمی در بحث زبان دین ارائه کرده است. او با توجه به مبانی وجودشناختی و معرفت‌شناختی و رویکردهای کلامی و عرفانی، به مسئلۀ زبان وحی پرداخته است. مهم‌ترین اثر غزالی که به طور جامع به فهم قرآن اختصاص دارد جواهر القرآن است. غزالی در این اثر، که متعلق به دوران عرفان‌گرایی اوست، به صورت گسترده‌ای به فهم باطن قرآن و گذر از ظاهر آن پرداخته است. او با اتکا بر تبیین مخصوصی از ماهیت وحی و نیز با استناد به نظریۀ تطابق عوالم وجود سعی می‌کند نشان دهد که وحی چگونه و طبق چه ضوابطی تنزل می‌کند و حقایق عالم ملکوت چگونه در عوالم پایین‌تر تمثل می‌یابند. در گام بعد نشان می‌دهد که راسخان در علم باید طبق چه میزان و معیاری به درک مقاصد آن نائل آیند. این نظریه که باید آن را نظریۀ زبان تمثلی وحی نامید، با هیچ یک از نظریه‌های فیلسوفان دین در باب زبان دین یکسان نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Al-Ghazali on the Representative Language of Revelation

نویسندگان [English]

  • Saeede Saeedi 1
  • Mousa Malayeri 2

1 Ph.D. student of Islamic philosophy and theology, Islamic Azad University, central Tehran branch, Tehran, Iran

2 Associate professor of Islamic philosophy, Islamic Azad University, central Tehran branch (iauctb), Tehran, Iran.

چکیده [English]

Al-Ghazali, as one of the greatest thinkers of the Islamic world, has proposed notable views on religious language. He has addressed the language of revelation according to ontological and epistemological bases and theological-mystical approaches. His most important work in this subject is Jawaher-al-Koran. In this book, which pertains to the period of his engagement with mysticism, al-Ghazali has comprehensively addressed the esoteric understanding of the Qur’an. Based on his notion of revelation and his theory of the conformity of different worlds, he tries to explain how and by which criteria the revelation descends, and also the way the entities of the spiritual world are represented in the mundane world. He, then, presents the way through which mystics can attain the purposes of revelation. This view which should be named the representative language of revelation theory is not similar to any of the theories of other philosophers of religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • revelation
  • Esoteric Understanding of the Qur’an
  • Representative Language of Religion
  • Al-Ghazali
ابوزید، نصر حامد. 2014. مفهوم النص، دراسة فی‌علوم ‌القرآن. بیروت: مرکز الثقافی العربی.
پترسون، مایکل. ۱۳۷۷. عقل و اعتقاد دینی. ترجمه احمد نراقی. تهران: طرح نو.
پوستینی، خلیل. علی‌زاده، بیوک. 1389. «معقولیت باور دینی؛ مقایسه رهیافت کرکگور و غزالی». پژوهش‌نامه فلسفه دین (نامه حکمت) 16.
توکلی‌پور، محمد. علیزمانی، امیرعباس. پارسا، علیرضا. محمدی، ناصر. 1395. «زبان دین از دیدگاه غزالی». پژوهش‌نامه فلسفه دین (نامه حکمت) 28.
طباطبایی، محمدحسین. ۱۳۸۸ـ‌الف. رسائل توحیدی. قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین. ۱۳۸۸‌ـ‌ب. مجموعه رسائل. قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین. 1417 ق، المیزان فی تفسیر القرآن. ج ۱، 3. قم: مکتبة النشر الإسلامی.
عفیفی. ابوالعلاء. ۱۳۸۳ ق. مقدمه مشکاة الانوار غزالی. قاهره: الدارالقومیه.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۳۸۳. کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیوجم. تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۴۰۹. الاربعین فی اصول الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۴۱۶ـ‌الف. الاجوبة الغزالیة. بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۴۱۶ـ‌ب. الجام‌ العوام. بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۴۱۶ـ‌پ. فیصل‌ التفرقه. بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۴۱۶ـ‌ت. قانون‌ التأویل. بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۴۱۶ـ‌ث. القسطاس المستقیم. بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۴۱۶ـ‌ج. مشکاة الانوار. بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۴۱۶ـ‌چ. معراج‌ السالکین. بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد. 1971 م. جواهر القرآن و درره. بیروت: دارالکتب العلمیه.
غزالی، ابوحامد محمد. 1986 م. المقصد الاسنی فی شرح معانی الاسماء الحسنی. بیروت: دارالمشرق.
غزالی، ابوحامد محمد. بی‌تا. احیاء علوم ‌الدین. ج ۸، ۱۳. بیروت: دارالکتاب العربی.
کمپانی زارع. مهدی. 1394. ترجمه، تحلیل و نقد جواهر القرآن، تهران: نگاه معاصر.
ملاصدرا. 1363. مفاتیح‌ الغیب. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
ملاصدرا. 1364. تفسیر القرآن الکریم. تصحیح محمد خواجوی. ج 4. قم: بیدار.
ملاصدرا. 1387. سه رساله فلسفی. مقدمه و تصحیح و تعلیق از سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
هیک، جان. 1372. فلسفه دین. ترجمه بهرام راد. تهران: المهدی.
Griffel, Frank. 2004. «Al-Gazali’s Concept of Prophecy: The Introduction of Avicennan Pshychology into As’arite Theology». Arabic Sciences and Philosophy 14.