رابطۀ زبان دین و واقعیت از دیدگاه ملاصدرا

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران (نویسنده مسؤول)

چکیده

پرسش از «رابطۀ زبان دین و واقعیت» از جمله مسائل مهم در حوزۀ زبان دین محسوب می‌شود. با توجه به اهمیت مبانی هستی‌شناخی ومعرفت‌شناختی در بررسی رابطۀ زبان دین و واقعیت، در این پژوهش تلاش شده است تا دیدگاه ملاصدرا در دو محور اساسی «رابطۀ زبان دین و واقعیت» و «کیفیت حکایتگری زبان دین از واقعیت» با توجه به مبانی یادشده بررسی شود. نتایج این پژوهش حاکی از این است که در حکمت متعالیه، وجود شواهدی مانند انتقادات جدی ملاصدرا نسبت به برآیندهای غیرقابل پذیرش رویکرد ناواقع‌گرایی، تبیین ارتباط مرتبۀ ظهور لفظی کلام الهی با مراتب فوق آن بر اساس کثرت در مظاهر وجود و همچنین فهم معانی کلام الهی در پرتو اصل تطابق و تناظر عوالم هستی، بر رویکرد واقع‌گرایانه نسبت به زبان دین دلالت دارد. علاوه بر این، در حکمت متعالیه، با توجه به نقش انسان کامل در ظهور تفصیلی عالم واقع، نه تنها تمامی توصیفات انسان کامل از واقعیت عین صدق است، بلکه سایر توصیفات نیز بر اساس مطابقت با توصیف انسان کامل متصف به صدق می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra on the Relation between Religious Language and Reality

نویسندگان [English]

  • Vahide Fakhar Noghani 1
  • Sayyid Morteza Hoseini Shahrudi 2

1 Assistant Professor, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

2 Professor, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. (corresponding author)

چکیده [English]

The relationship between religious language and reality is an important issue in the debate on religious language. Ideas and theories which have been raised on this issue can be divided into two categories of "religious realism" and "religious non-realism". In this study, we shall explore the ideas of Mulla Sadra on "the relationship between religious language and reality" and "how religious language narrates reality". In addition, this study aims at offering a completely new and modern explanation of these issues based on the ontological and epistemological principles of Transcendental Philosophy of Mulla Sadra

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious language
  • Mulla Sadra
  • revelation
  • Religious Realism
  • Perfect Man
اخوان نبی، قاسم (1381)، «زبان دین از دیدگاه حکمت متعالیه»، قبسات، ش 25، ص 57-64.
حسنی، سیده معصومه (1390)، «زبان دین از دیدگاه ملاصدرا و قاضی سعید قمی»، اندیشه دینی، ش 38، ص 23-48.
حسینی، معصومه (1381)، «زبان دین از منظر ملاصدرا»، قبسات، ش 25، ص 66-88.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1360‌ـ‌الف)، اسرارالآیات، تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1360‌ـ‌ب)، الشواهد الربوبیه، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1363)، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1366‌ـ‌الف)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، قم: بیدار، چ 2.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1366‌ـ‌ب)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، تحقیق علی عابدی شاهرودی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1387‌ـ‌الف)، سه رسالۀ فلسفی، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی،‌چ 3.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1387‌ـ‌ب)، المظاهرالالهیه، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1981)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث.
فرو، تالیا (1382)، فلسفۀ دین، ترجمۀ انشاالله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
فروخ صفار، محمد بن حسن (1404)، بصائر الدرجات، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
لاینز، جان (1383)، مقدمه‌ای بر معناشناسی زبان‌شناختی، ترجمۀ حسین واله، تهران: گام نو.
مجلسی، محمد تقی (1404)، بحارالأنوار، بیروت: موسسه الوفاء.
محدث نوری(1408)، مستدرک الوسائل، قم: موسسه آل البیت.
محمدی، ناصر (1388)، «بازخوانی برداشت ملاصدرا از زبان قرآن در اسماء و صفات الهی»، اندیشه نوین دینی، ش 17، ص 177-205.
نصیری، منصور (1386)، «زبان دین در تفکر فلسفی ملاصدرا»، معرفت، ش 113، ص 31-52.
هیک، جان (1381)، فلسفۀ دین، ترجمۀ بهزاد سالکی، تهران: الهدی.
Cupitt, D. (1981), Taking Leave of God. New York: Crossroad.
Hick. John (2001), Dialogues in the Philosophy of Religion. New York: Palgrave.
Lakoff, George, and Mark Johnson (1999), Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and It’s Challenge to the western Thought, New York: Basil books.
Mill, John Stuart (1874), Three Essays on Religion, New York: AMS Press.
Tilghman. B. R. (1993), An Introduction to Philosophy of Religion, Oxford: Blackwell.