نقش تربیتی انبیا (ع) در سیر معرفتی انسان‌ها از دیدگاه غزالی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

از دید غزالی، انبیا (ع) تأثیری بنیادین در رساندن سایر انسان‌ها به عالی‌ترین مرتبۀ معرفتی دارند. این تأثیر، علاوه بر این که در حوزۀ تعلیم حقایق به انجام می‌رسد، تأثیری تربیتی است که با ایجاد تغییر در ساحت‌های عاطفی‌ـ‌ارادی انسان‌ها ساحت معرفت را به مرتبۀ یقین و به سطح مکاشفه می‌رساند. نقش تربیتی انبیا هدایتگری «سفری» است که انسان در نفس خود به سوی حقیقت در پیش می‌گیرد تا «قابلیت» دریافت حقایق را بیابد. رسیدن به این قابلیت مستلزم «تسویه» و «اعتدال» و «انسجامی نفسانی» است، تا وی «یکسره» به حقیقت توجه یابد. انسان‌ها در مواجهه با نبی قالب زبانی مکاشفۀ او را دریافت می‌کنند. تبعیت از دستورات شرع و پیروی از حرکات و سکنات و اقوال و افعال انبیا انسان‌ها را در سفری معرفتی همراهی می‌کند که غایت آن ظهور عالی‌ترین مرتبۀ معرفتی در ایشان است. در این مرتبه است که طالبان معرفت می‌توانند به «فهم» و «تأویل» باطن حقایق شرع و معرفت به واقعیت‌های روحانی دست یابند، که شامل موجودات روحانی و ربط و نسبت‌های میان موجودات و معنای وجود آنها می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Al-Ghazali on the Training Role of Prophets in Human's Epistemic Development

نویسنده [English]

  • Mitra (Zahra) Poursina

Associate Professor, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

According to al-Ghazali, prophets exert a profound effect on bringing other people to the highest degree of knowledge. In addition to teaching people the truths, prophets have a training role that brings knowledge to the level of certainty through changing the emotional-volitional realms. I shall show analytically that the prophets' training role leads to a "journey" to the truth that one takes in his soul, in order to achieve "the ability" of comprehending the truth. Achieving this ability requires a "settlement", "moderation" and "consistency of the self", so that one notices the truth "entirely". People faced with the prophet, receive his revelation in a lingual form. Obeying the Shari'a and following the prophets' commands and deeds accompanies people on an epistemic journey which ends with the highest level of knowledge. In this level, the people looking for the truth can achieve the "understanding" of the Bātin (the hidden meaning) of the Shari'a, as well as the knowledge of the spiritual realities, including spiritual beings as well as the relationship between them and the meaning of their existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophets
  • Role of Training
  • Settlement of the Self
  • Bātin
  • Al-Ghazali
پورسینا، زهرا (میترا) (1388)، «نظام‌بخشی به کاربردهای گوناگون عقل در نظر غزالی»، پژوهش‌های فلسفی‌ـ‌کلامی، ش 41.
پورسینا، زهرا (میترا) (1391‌ـ‌الف)، «تحلیل مبانی معرفتی نظریۀ حسن و قبح شرعی غزالی»، مجلۀ فلسفه و کلام اسلامی، دوره 45، ش 1.
پورسینا، زهرا (میترا) (1391‌ـ‌ب)، «تأثرپذیری ساحت عقیدتی از ساحت‌های غیرعقیدتی با نظر به رابطۀ نفس و بدن از دید غزالی»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی، س 12، ش 3.
غزالی، ابوحامد محمد (1375)، احیاء علوم الدین، ج 1، ترجمۀ مؤیدالدین محمد خوارزمی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
غزالی، ابوحامد محمد (1383)، کیمیای سعادت، ج 1 و 2، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چ 11.
غزالی، ابوحامد محمد (1406 ق / 1986 م)، احیاء علوم الدین، ربع اول، سوم، چهارم، بیروت: دارالفکر، دارالکتب العلمیه.
غزالی، ابوحامد محمد (1416 ق/ 1996 م)، الرسالة اللّدنیه، در مجموعۀ رسائل الامام الغزالی، بیروت: دارالفکر.
غزالی، ابوحامد محمد (1975 م)، معارج القدس فی مدارج معرفه النفس، بیروت: دارالآفاق الجدیده، چ 2.
غزالی، ابوحامد محمد (2002 م)، المنقذ من الضلال والموصل الی ذی‌ العزه و الجلال، موقع الفلسفه الإسلامیه.
Griffel, Frank (2004), "Al-Ghazali's Concept of Prophecy: The Introduction of Avicennan Psychology into Asharite Theology", Arabic Sciences and Philosophy, Vol. 14, 2004, pp. 101-144.
Othman, Ali Issa (1960), The Concept of man in Islam, in the Writings of al-Ghazali, Cairo.