تحلیل منطقی برهان صدیقین علامه طباطبایی و بررسی انتقادی تقریرهای مختلف آن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استاد گروه فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

در این مقاله، برهان صدیقین علامة طباطبایی از منظری جدید بررسی شده است. در ابتدا مبانی فلسفی خاص ایشان در تقریر این برهان به وضوح بیان شده و پس از آن، چهار تقریر مختلف از برهان صدیقین ارائه شده است. در یک تقریر، با ابتنا بر مبنای واقعیت فی الجمله به تبیین برهان صدیقین علامه پرداخته­ایم و در تقریر دیگر، مبتنی بر نفی تمایز متافیزیکی ماهیت و وجود در خارج و نیز واقعیت مطلق و مقید نزد علامه، برهان وی را به مثابة برهانی منطقاً محکم عرضه کرده­ایم. همچنین برخی تقریرهای دیگر این برهان را بررسی و ارزیابی کرده­ایم. نتیجة این تحقیق آن است که تقریر مبتنی بر واقعیت فی الجمله و علی الخصوص نفی تمایز متافیزیکی ماهیت و وجود در خارج، به دلیل توجه به مبانی فلسفی خاصّ علامة طباطبایی، موفّق و کارآمد بوده و سایر تقریرها، هم در بیان مقصود علامة طباطبایی و هم در طرح برهانی برای اثبات وجود خدا، نارسا هستند

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Logical Analysis of Allāma Ṭabāṭabāī’s Ṣiddīqin Argument and Critical Consideration of Its Various Versions

نویسندگان [English]

  • Peyman Safari 1
  • Reza AKbarian 2
  • Mohammad Saeedimehr 3

1 PhD Student of Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

2 Professor at the Department of Philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

3 Associate Professor at the Department of Philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

This paper considers the Allāma Ṭabāṭabāī’s Ṣiddīqin argument from a new point of view. First, his particular philosophical foundations of the argument are clearly expressed and after that, four different versions of the Ṣiddīqin argument are presented. In one version, we have concerned with the explanation of the argument on the basis of the broad sense of reality, while in another version, we have presented the argument as a sound one which is based on denial of metaphysical distinction between quiddity and existence in reality as well as the notions of absolute and conditioned reality in Ṭabāṭabāī’s view. Furthermore, we have examined other versions of this argument. As a result of this inquiry, those versions which are based on the broad sense of reality and particularly on denial of metaphysical distinction between quiddity and existence in reality, because of focusing on particular philosophical foundations of Allāma Ṭabāṭabāī, are sound and successful, while other versions are insufficient both in interpreting Allāma Ṭabāṭabāī’s view or in representing an argument for the existence of God.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ṣiddīqin Argument
  • The Existence of God
  • Metaphysical Distinction between Quiddity and Existence
  • Necessary Reality
  • Allāma Ṭabāṭabāī
ابن ­سینا، حسین بن عبدالله (1379ق)، الاشارات و التنبیهات، تهران: مطبعة الحیدری.
امیری سلیمانی، عسکری (1386ش)، «پیراستگی برهان صدیقین علامة طباطبایی»، نقد و نظر، ش 47-48.
پارسانیا، حمید (1390ش)، برهان صدیقین؛ مبانی و تطورات، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1372ش)، تحریر تمهید القواعد، تهران: انتشارات الزهراء.
همو (1368ش)، شرح حکمت متعالیه، بخش اول از جلد ششم، تهران: انتشارات الزهراء.
همو (1375ش)، رحیق مختوم؛ شرح حکمت متعالیه، بخش دوم از جلد اول، قم: إسراء، ج1.
شکر، عبدالعلی (1389ش)، وجود رابط و مستقل در حکمت متعالیه، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین (1362ش)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة نشر اسلامی، چاپ دوازدهم.
همو (1368ش)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، شرح از مرتضی مطهری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 5ج.
همو (1381ش)، رسائل توحیدی، ترجمه و تحقیق علی شیروانی هرندی، تهران: انتشارات الزهراء، چاپ سوم.
همو (1410ق)، توحید علمی و عینی؛ مکاتیب شیخ محمدحسین اصفهانی و سید احمد کربلایی، به همراه تذییلات علامة طباطبایی و علامة تهرانی، تهران: انتشارات حکمت.
همو (1424ق)، بدایة الحکمة، بیروت: دار المصطفی للطباعة و النشر، الطبعة الثانیة.
عشاقی، حسین (1387ش)، برهان­های صدیقین: دویست و شانزده برهان به شیوة صدیقین بر هستی خداوند، قم: مؤلّف.
فیاضی، غلامرضا (1375ش)، گزیدة الاهیات فلسفه، تدوین رحیق متقیان، بی­جا: بی­نا.
مروارید، محمود (1386ش)، «تأملی در برهان صدیقین به تقریر علامة طباطبایی»، مجلة نقد و نظر، ش 45-46.
صدرالدین شیرازی، محمّد بن ابراهیم (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، همراه با تعلیقات علامة طباطبایی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 9ج.
نبوی، سعیده سادات (1389ش)، برهان صدیقین در تفکّر اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.