شناسنامه علمی شماره

نویسندگان

• سید حاتم مهدوی نور ¹
• سید محمود یوسف ثانی ²
• محمد تقی فعالی ³

¹ دانش آموخته دکتری تصوّف و عرفان اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

² استادیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران

³ استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

چکیده

در مورد تجربۀ عرفانی، دو دیدگاه ذات­گرایی و ساخت­گرایی وجود دارد. ذات­گرایان معتقدند که حداقل در تجارب عرفانیِ خاصّ، عرفا ذات واحدی را تجربه می­کنند، اما زمینه­های اجتماعی و مذهبی عارف در تفسیر آن­ها اثرگذار است؛ لذا علی­رغم تنوع گزارشات تجارب عرفانی در سنت­های مختلف، هستة مشترکی وجود دارد که تمام آن­ها را می‌توان از یک نوع دانست. اما ساخت­گرایان قائل­اند که تجربة عرفانی، به طور خاصّ و گسترده، توسط سنّت مذهبی و اجتماعی‌ای که عارف در آن قرار دارد، شکل داده می­شود؛ پس زمینه­های مذهبی خاصّ، تجارب متفاوتی را ایجاد می­کنند.
علامة طباطبایی، در حصری عقلی، علم را به حضوری و حصولی تقسیم می­کند. با نظر به این تقسیم، تجربۀ عرفانی یا از نوع علم حضوری است یا از نوع علم حصولی. تجربه­ای که از نوع علم حضوری است، تجربۀ ذات است و پیشینه­های عارف در آن نقشی ندارد. انسان می­تواند با ریاضت، از تعلق نفس به بدن بکاهد. در این صورت، نفس مجرّد به علّت خود و نیز به معلولات دیگر علم حضوری خواهد داشت و با آن­ها متّحد می­شود. اما بعضی از تجارب عرفانی انسان (کشف صوری و بعضی از مراتب کشف معنوی) از نوع علم حصولی است. در این نوع تجربه، ممکن است زمینه­های قبلی عارف در شکل­گیری تجربة وی دخالت داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

• تجربۀ عرفانی
• علم حضوری
• علم حصولی
• ساخت گرایی
• ذات گرایی
• طباطبایی

20.1001.1.22286578.1391.10.1.5.4

عنوان مقاله [English]

Comparison the Nature of Mystical Experience Based on Theory of Intuitive Knowledge and Acquired Knowledge by Tabatabaei and Constructivism Theory by Katz

نویسندگان [English]

• Sayyed Hatam Mahdavinoor ¹
• Sayyad Mahmood Yusofsani ²
• Mohammad Taghi Faali ³

¹ PhD of Islamic Sufism and Mysticism, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

² Assistant Professor of The Iranian Institute of Philosophy, Tehran, Iran

³ Assistant Professor of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

چکیده [English]

There are two theory in west about mystical experience: essentialism and constructivism. Essentialists say at least, in some experience, mystics are experience the one essence but the social and religious of mystic effect on their interpretation. Then despite the variety of the mysticism’s reports in various traditions, there is a common core that we can consider all of them as one type. But constructivists say the mystical experiences are predetermined by the ‘context’ of their specific social and religious training and education. Hence different religious contexts produce different types of mystical experiences.
Allameh Tabatabaie divided knowledge into “by-presence” and “acquired” categories in a rational domain. According to this division, mystical experience is type of knowledge by presence or acquired knowledge. Since in experience that is of knowledge by presence kind where existence of the “known” is certainly present for the “knower” then no background of mystic is involved in this experience. Yet, “concept” is involved in some “mystical discoveries”. this kind of discoveries is categorized as “acquired knowledge”. In this type of experience the mystic’s background may be but not necessarily predetermine his experience and this is against constructivists’ approach.

کلیدواژه‌ها [English]

• mystical experience
• knowledge by presence
• acquired knowledge
• constructivism
• essentialism
• Tabatabaei