پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

نقش عوامل معنوی در معرفت با تکیة بر قوة وهم از نگاه ملاصدرا

شناسنامه علمی شماره

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام ، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

نوشتار حاضر، بر اساس تحلیل آرای ملاصدرا و طرح مباحثی چون چیستی وهم و چرایی تأثیر آن در ایجاد خطای ذهن، نشان می‌دهد که از دید صدرا، انسان اندیشندة محض نیست و باورهای انسان را نباید مطلقاً از مقولة افعال ارادی او دانست. به عبارت دیگر، در تحقّق باورهای انسان، عوامل معنوی نیز ـ که فراتر از امور طبیعی بوده و برای انسان ملموس نیستند، اما پیوسته در تعامل با انسان‌اند ـ نقش مهمی ایفاء می‌کنند. ملاصدرا، این تأثیر را به هنگام بحث دربارة قوة وهم، به دقّت مطرح کرده است. این در حالی است که فیلسوفان بزرگ دیگری چون ابن­سینا و سهروردی نیز، همانند ملاصدرا، منشأ خطای ذهن یا به عبارتی نفوذ شیطان در انسان را از طریق قوّة واهمه تصویر کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Celestial Factors in Knowledge Based on Estimative Faculty from Molla Sadra’s Perspective

نویسندگان [English]

  • Reza Mohammadzadeh 1
  • Abas Ali Mansoori 2

1 Associate Professor at the Department of Philosophy and Kalam, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

2 PhD Student of Islamic Philosophy and Kalam, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Non epistemic agents which influence human knowledge have been discussed by thinkers and philosophers among the history of rational thoughts in west and east. Nowadays this problem is alive and posed by many. This Idea is based on the assumption that existence of knowledge is not confined on humans will alone but follows many factors one of which is immaterial and celestial realities. Moslem philosophers such as Mollasadra, Ibn Sina and Sohravardi, believe that not only the human knowledge but all the errors originate in immaterials too. According to MollaSadra, some agents above which is Satan, thorough a certain process, affect the estimative faculty of human being. This paper shows analytically and descriptively the very process in Sadras view and emphasizes Satans impression (non-physical existence) on human soul which leads to errors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • estimative faculty
  • celestial factors
  • knowledge Molla Sadra
قرآن مجید
آمدى، عبدالواحد بن محمد (1366)، غرر الحکم و درر الکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
ابی­یعلی، احمد بن على (1408)، مسند ابى‏یعلى الموصّلى، جده: دار القبلة، ج4.
پورسینا، زهرا (1385)، تأثیر گناه بر معرفت، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1379)، معرفت شناسی در قرآن، قم: نشر اسراء.
شیخ اشراق، شهاب­الدین یحیى بن حبش (1375)، مجموعة مصنفات شیخ اشراق، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ج4.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1302)، الرسائل التسعة، تهران: بی­نا.
همو (1340)، رسالة سه اصل، تهران: دانشکدة معقول و منقول.
همو (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
همو (1360ـ الف)، اسرار الآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
همو (1360ـ ب)، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
همو (1361)، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنى، تهران: انتشارات مولی.
همو (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
همو (1366)، تفسیر القرآن الکریم، قم: انتشارات بیدار، 7ج.
همو (1371)، التصوّر و التصدیق، قم: انتشارات بیدار.
همو (1375)، مجموعة رسائل فلسفى صدرالمتألهین‏، تهران: انتشارات حکمت‏.
همو (1378)، رسالة فى الحدوث، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
همو (1381)، کسر اصنام الجاهلیة، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
همو (1387)، سه رسالة فلسفى، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
همو (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث‌ العربی‌، ج9.
همو (بی­تا)، الحاشیة على الهیات الشفاء، قم: انتشارات بیدار.
فیض، مصطفی (1389)، نقش عوامل غیر معرفتی در معرفت از دیدگاه قرآن کریم، پایان نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
مجلسی، محمدباقر (1404)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء، ج67.
مظفر، محمدرضا (1373)، المنطق، قم: انتشارات سیدالشهداء.
وستفال، مرالد (1378)، «پولس رسول را به جدّ بگیریم؛ گناه به منزلة مقوله‌ای معرفت شناختی»، ترجمة مصطفی ملکیان، اندیشة دینی، شمارة دوم، زمستان 78.
James, William (1937), "The will to believe", The will to Believe and Other Esssays in Popular Philosophy, New York.
Wainwright, William J. (1995), Reason and the Heart; A Prolegomenon to a Critiue of Passional Reason, Ithaca and London: Cornell University Press.
Westphal, Merold (1990), "Taking St. Paul Seriously: Sin as an Epistemological Category", Christian Philosophy, ed. by Thomas P. Flint, Notre Dame, Ind: University of Notre Dame Press.
Zagzebski, Linda Trinkaus (1996), Virtues of the Mind; An Inquiry in to the Nature of Virtue and the Ethical Foundations of Knowledge, Cambridge University Press.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1391
صفحه 5-22