ایمان در اندیشه اشعری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

در دیدگاه ابوالحسن اشعری، «ایمان» در لغت به معنای تصدیق و در اصطلاح عبارت است از تصدیق به وجود خداوند، پیامبران، و اوامر و نواهی او. از نظر اشعری، تنها تصدیق رکن ایمان است و اقرار زبانی و عمل به اعضاء از فروع ایمان محسوب می­شوند که از حوزة مفهومی ایمان خارج است. او، در تبیین این دیدگاه، ایمان را دست­خوش زیادت و نقصان دانسته است. همچنین وی اعتقاد داشته که ایمان باید مبتنی بر دلیل باشد؛ زیرا از نظر وی، معرفت مقدّم بر ایمان است و ایمان ثمرة آن است. بنابراین ایمان مقلّد را مقبول نمی­دانست؛ زیرا مقلد، اولین واجب، یعنی معرفت خدا، را کسب نکرده است. در حوزة اختیار انسان نیز اشعری بر این باور بود که خداوند، افعال انسان را می­آفریند و انسان فعل مخلوق خدا را کسب می­کند و انسان در اتیان و یا عدم آن، فاقد اختیار است. وی بین ایمان و اسلام تفاوت قائل بود و ایمان را صرف تصدیق می­دانست که جایگاهی در قلب دارد اما اسلام، ترکیبی از قول ـ یعنی شهادت به وحدانیّت خدا و نبوّت پیامبر ـ و عمل است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Abu-l-Hassan Al-Ash’arī on Faith

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Baghbanzade 1
  • Einollah Khademi 2

1 PhD Student of Islamic Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran

2 Associate Professor at the Department of Philosophy and Hikmah, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran

چکیده [English]

According to Abu-l-Hassan Al-Ash’arī, faith means acknowledgement literally, while in terms of Islamic scholars, it means acknowledging the existence of God, His prophets, and His commands and prohibitions. From his point of view, the only pillar of faith is the acknowledgement. So, the verbal confession and putting the Law in practice are considered to be secondary and excluded from the conceptual elements of faith. To explain this view point, he considers faith to be the subject to the augmentation and deficiency. Besides, he believes that faith should be based upon reason, for, according to him, the imitator`s faith is undesirable. He thinks that God creates human acts and human being merely acquires God’s created act and he is devoid of choice in its occurrence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Faith
  • Acknowledgement
  • Imitation
  • Action
  • Abu-l-Hassan Al-Ash’arī
قرآن کریم
اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل (بی­تا­ـ­الف)، اصول اهل السنة و الجماعة (رسالة اهل الثغر)، قاهره: المکتبة الازهریة للتراث.
همو (بی­تا­ـ­ب)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، تحقیق هلموت ریتر، بیروت: دار الاحیاء للتراث العربی، ج1.
همو (1379ق)، الإبانة عن اصول الدیانة، تحقیق فوقیة حسین محمود، قاهره: دار الانصار.
همو (1987م)، اللمع فی الردّ علی اهل الزیغ و البدع، تحقیق عبدالعزیز عزالدین سیروان، بیروت: دار لبنان للطباعة و النشر.
انواری، محمدجواد (1379ش)، «ابوالحسن اشعری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9.
ایزوتسو، توشی­هیکو (1380ش)، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمة زهرا پورسینا، تهران: انتشارات سروش.
باقلانی، ابوبکر محمّد بن طیب (بی­تا)، الانصاف فیما یجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، بی­جا: بی­نا.
بدوی، عبدالرحمن (1389ش)، تاریخ اندیشه­ های کلامی در اسلام، ترجمة حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی ، چاپ دوم، ج1.
بغدادی، عبدالقاهر (بی­تا)، اصول الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
پورمحمدی، نعیمه؛ سعیدی­مهر، محمّد (1390ش)، «نظریة ایمان اشاعره»، معرفت کلامی، سال دوم، ش1.
تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر (1401ق)، شرح المقاصد فی علم الکلام، پاکستان: دار المعارف النعمانیة، ج5.
جرجانی، میر سید شریف (1325ق)، شرح المواقف، قم: انتشارات الشریف الرضی، ج8.
جوینی، عبدالملک (1360ش)، الشامل فی اصول الدین، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
حرّانی، ابو محمّد (1385ش)، تحف العقول عن آل الرسول، ترجمة صادق حسن­ زاده، قم: انتشارات آل­ علی، چاپ پنجم.
دوانی، جلال­الدین محمّد (1322ق)، العقائد العضدیة، قاهره: المطبعة الخیریة.
رازى، فخرالدین (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار الاحیاء للتراث العربی، ج2.
سجادی، سید جعفر (1362ش)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، ج1.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1364ق)، الملل و النحل، قم: انتشارات الشریف الرضی، ج1.
همو (1934م)، نهایة الاقدام فی علم الکلام، به‌ کوشش‌ آلفرد گیوم‌، پاریس: بی­نا.
طباطبایی، محمّدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، ج18.
عجم، رفیق (2004م)، موسوعة مصطلحات ابن­خلدون و الشریف علی محمّد الجرجانی، بیروت: مکتبة لبنان، ج2.
کاکایی، قاسم؛ حقیقت، لاله (1387ش)، «ماهیت ایمان از دیدگاه محمّد غزالی»، آینة معرفت، ش14.
کلینی، محمد بن یعقوب (بی­تا)، اصول کافی، ترجمة سید جواد مصطفوی، تهران: بی­نا، ج3.
موسی، جلال محمّد (1361ق)، نشأة الاشعریة و تطوّرها، بیروت: دار الکتاب اللبنانی.