Philosophy of Religion Research

Analysis and Critique of the Reasons for the Possibility of Knowing the Divine Essence and the Way to Achieve it from the Perspective of Fakhr Razi

Document Type : Original Research

Authors

1 Ph.D. student of Philosophy and Theology, faculty of Humanities, Teacher Training Shahid Rajaei University, Tehran, Iran.

2 Professor, Department of Philosophy and Theology, Faculty of Humanities, teacher training Shahid Rajaei University, Tehran, Iran.

3 Associate Professor, Department of Philosophy and Theology, Faculty of Humanities, Teacher Training Shahid Rajaei University, Tehran, Iran.

Abstract

The present study seeks to answer the question "Is it possible to know the divine essence in the system of Fakhr-e-Razi thought?" Organized and the most important results are: Fakhr-e-Razi, after denying the possibility of conceptual and formal knowledge of the Almighty God, by raising the issue of the possibility of seeing, seeks a new cognitive system, according to which one can achieve the knowledge of the divine essence. In the first step, he proves the possibility of knowing the essence with eight reasons. Although there are criticisms of his reasons and some of which are analyzed with prejudice and subjectively, but in general, the possibility of knowing by Fakhr seems acceptable. There is evidence that Fakhr-e-Razi, in his later works, preferred the mystical method and in the second step, took the mystical method and after stating the eight reasons, offers the four stages of seeking, purifying, observing one's non-existence, and annihilation as solutions for attaining the essence and acquiring knowlege about it.

Keywords

ابن‌عربی، محی‌الدین. 1367 ق. رسائل ابن عربی. بیروت: احیاء التراث العربی.
احمدوند، معروف‌علی. 1389. رابطه ذات و صفات الهی. قم: بوستان کتاب.
آشتیانی، سید جلال‌الدین. 1376. هستی از منظر فلسفه و عرفان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
بازیاری، محسن. 1396. مسأله رؤیت الهی از دیدگاه فخر رازی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی محمدحسین مهدوی‌کیا. مرکز پیام نور یزد.
تبردار، علی اصغر، و عباس‌علی منصوری. 1396. خداشناسی امام فخر رازی با تأکید بر شرح اشارات و تنبیهات. کرمانشاه: دانشگاه رازی.
تفضلی، تقی. 1353. «بررسی و تحقیق درباره نامه محی‌الدین بن عربی به امام فخر رازی»، مقالات و بررسی‌ها 19-20: 146-188.
تهرانی، مجتبی. 1398. مناجات. تهران: مصابیح الهدی.
جوادی آملی، عبدالله. 1380. تفسیر تسنیم. قم: اسرا.
حسینی تهرانی، محمدحسین. 1428. توحید علمی و عینی. مشهد: علامه طباطبایی.
حسینی شاهرودی، سید مرتضی، و فرزانه رنجبرزاده. 1397. «نقد و بررسی گفتمان امکان یا امتناع شناخت خدا»، آموزه‌های فلسفه اسلامی 22: 39-64.
حسینی، سیده سمیه. 1392. «تأثیر تهذیب نفس بر معرفت، از دیدگاه خواجه نصیر طوسی و فخر رازی»، سفیر نور 25: 113-132.
دادبه، اصغر. 1365. «آراء کلامی فخرالدین رازی»، معارف 7: 131-194.
دادبه، اصغر. 1372. فخر رازی. تهران: طرح نو.
رودگر، محمدجواد. 1394. «معرفت شهودی به حق‌تعالی در عرفان وحیانی». ذهن 64: 5-38.
الزرکان، محمدصالح. بی‌تا. فخرالدین الرازی و آراؤه الکلامیه و الفلسفیه. بیروت: دارالفکر.
سالاری راد، معصومه، رضا اکبری، محمدحسین مهدوی‌نژاد، و علی‌رضا اژدر. 1394. «تبیین رویکرد سلبی فخر رازی به زبان دینی با تأکید بر مبانی آن»، جستارهای فلسفه دین 9: 57-76.
سرداری اردکان، محمد. 1384. بررسی تطبیقی دیدگاه فخر رازی، خواجه نصیرالدین طوسی و ابن تمیمیه در مسأله رؤیت خداوند متعال، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمای احمد عابدی، دانشگاه الهیات و معارف اسلامی قم.
سیدموسوی، سید حسین. 1395. «نامه ابن‌عربی به امام فخر رازی»، عرفان اسلامی 50: 127-146.
سیدی مقدم، سید حسین. 1396. طریق آیات آفاقی و انفسی در قرآن کریم برای شناخت خدا بر اساس برداشت فخر رازی، ملاصدرا و علامه طباطبایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی محمدرضا امامی‌نیا، دانشگاه معارف اسلامی، قم.
شاه‌آبادی، محمدعلی. 1386. رشحات البحار. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
شیرمحمدی، طیبه. 1396. بررسی امکان شناخت خدا از منظر قاضی عبدالجبار و فخر رازی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی سهراب حقیقت، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
طباطبایی، محمدحسین. 1427. تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
 غزالی، محمد. بی‌تا. احیاء العلوم الدین. بیروت: دارالکتب العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1378. المحصل. قم: شریف رضی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1383. چهارده رساله. به تصحیح سید محمدباقر سبزواری. تهران: دانشگاه تهران.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1386. اسئله نجم الدین الکاتبی عن المعالم لفخرالدین الرازی مع تعالیق عزالدوله ابن کمونه. با تحقیق و مقدمه زابینه اشمتیکه و رضا پورجوادی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1406 ق. النفس و الروح و شرح قواهما. تهران: افست.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1406 ق. لوامع البینات شرح أسماء الله تعالی و الصفات. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1407 ق. المطالب العالیه. بیروت: دارالکتب العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1420 ق. تفسیر مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1986. الأربعین فی أصول الدین. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
فخر رازی، محمد بن عمر. 2011. اساس التقدیس. قاهره: مکتبه الازهریه.
فخر رازی، محمد بن عمر. بی‌تا. البراهین البهائیه. نسخه خطی موجود در کتابخانه دانشگاه فردوسی مشهد.
فخر رازی، محمدبن عمر. 1990. المسائل الخمسون فی علم الکلام. قاهره: دارالجیل.
فیض کاشانی، محسن. 1417 ق. محجه البیضاء. قم: جامعه مدرسین.
مطهری، مرتضی. 1379. مجموعه آثار. تهران: صدرا.
مهدوی‌نژاد، محمدحسین. 1387. ایمان‌گرایی خردپیشه در اندیشه فخر رازی. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
Philosophy of Religion Research
Volume 19, Issue 1 - Serial Number 37
May 2021
Pages 117-136