نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• سید محسن هندی ¹
• حبیب الله دانش شهرکی ²

¹ دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات ومعارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

² استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

تداخل واجب در ممکن یکی از نظریات نوپدیدی است که در صدد توجیه رابطه میان حق با ماسوای خویش است. اما به نظر می‌رسد که این دیدگاه خالی از برخی مناقشات نباشد. آیا لازمۀ قبول نامحدود بودن حق متعال آن است که خداوند را به وجهی عین اشیاء ـ دیدگاه رایج در تبیین وحدت شخصی وجود ـ یا به وجهی داخل در اشیاء بدانیم ـ دیدگاه استاد فیاضی ـ یا این که ترسیم سومی هم از رابطۀ میان حق و خلق متصور است؟ این نوشتار بر آن است تا کاستی‌های نظریۀ تداخل وجودی واجب و ممکن را نمایان ساخته، سپس به تبیین دیدگاه سومی در این میان بپردازد که به نظر می‌رسد دیدگاه صواب و متّخذ از تعالیم عقلانی وحی همین نگاه سوم به رابطۀ خالق و مخلوق خواهد بود، که در عین پذیرش عدم تناهی و غیرمقداری بودن حضرت حق تعالی، نافیِ هر گونه تداخل و عینیت میان واجب و ممکن است. در این دیدگاه مشخص می‌شود که چون خداوند سبحان از هر گونه حدّ و مقدار منزه است، اصلاً هیچ موطنی را (ولو به نحو نامحدود) پر و اشغال نمی‌کند تا لازمه‌اش تزاحم وجودی خداوند با اشیاء دیگر باشد. پر و خالی کردن و تزاحم وجودی میان خالق و مخلوق زمانی متصور است که حق تعالی همسنخ با مخلوقات محدود و قابل زیاده و نقصان فرض شود، در حالی ‌که خداوند سبحان به هیچ روی همسنخ با مخلوقات نیست. لذا در این نگاه، بدون هیچ محذوری هم وجود محدود اشیاء و هم وجود مُعرّای از حد و عِد ذات اقدس اله مورد تصدیق قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

• نامحدود
• غیرمتجزّی
• تداخل
• وحدت
• کثرت

20.1001.1.22286578.1397.16.2.12.5

عنوان مقاله [English]

A Criticism of the Theory of the Existential Overlapping between God and His Creatures in the Light of the Correct Definition of God’s Infiniteness

نویسندگان [English]

• Seyyed Mohsen Hendi ¹
• Habibollah Danesh Shahraki ²

¹ Phd student of Islamic philosophy and theology, faculty of theology and islamic studies, Qom University, Qom , Iran

² Assistant professor at department of islamic philosophy and theology, faculty of theology and Islamic studies, Qom Uinversity, Qom

چکیده [English]

Overlapping (tadākhul) between God and His creatures is a novel theory which aims to explain the relationship between God and His creatures. But, it seems that this theory is controversial. Does accepting that God is infinite either entail that God is, in some sense, identical with His creatures – common view for explaining the individual unity of existence – or that God overlaps, in some sense, with His creatures – the view accepted by Gholamreza Fayyazi – or there is a third way? In this paper, we will reveal the weaknesses of Gholamreza Fayyazi’s theory and then we will present a new theory to explain the relationship between God and His creatures, which, in our point of view, is inspired by rational teachings of revelation. According to this third view, it is accepted that God is infinite and does not have any quantity while rejecting that God is identical and that God overlaps with His creatures. Indeed, since God does not have any finitude and does not consist of any quantity, He does not occupy (even infinitely) any place, which entails that God does not overlap with His creatures. Therefore, based on this view, the existence of finite beings and God’s infinite being are consistent.

کلیدواژه‌ها [English]

• Infinite
• Indivisible
• Overlapping
• Unity
• Plurality