پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

لوازم عقلانی اقبال به فلسفه تطبیقی دین

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

فلسفه تطبیقی دین می‌تواند به عنوان رویکردی جدید در مطالعات فلسفی دین در نظر گرفته شود. در این رویکرد، ارزیابی عقلانی باورهای دینی، نه از یک منظر، بلکه از منظرهای مختلف تطبیقی امکان‌پذیر است. در واقع، فلسفه تطبیقی دین برای ما این امکان را فراهم می‌سازد تا باورهای دینی خود را از نگاه عقلانی دیگران، و اعتقادات دینی دیگران را از نگاه عقلانی خود بنگریم. نتیجه اقبال به چنین رویکردی ممکن است اصلاح، ابطال، تعمیق یا اثبات درستی باورهای دینی ما یا دیگران باشد. این نتیجه ممکن است برای دین‌داران گوارا یا ناگوار باشد، اما فیلسوفان دین باید نتایج و لوازم معرفتی اقبال به فلسفه تطبیقی دین را بپذیرند. یعنی اگر نتیجه اقبال به مطالعه تطبیقی فلسفی در باورهای دینی منجر به ابطال یا اصلاح بنیادی در باورهای دینی ما باشد، ما باید به طریق عقلانی و شجاعانه این نتیجه را بپذیریم و به اصلاح یا کنار گذاشتن باورهای دینی مورد نظر اقدام کنیم. در واقع از آنجا که فلسفه دین در صدد ارزیابی عقلانی گزاره‌های دینی است، اقبال به فلسفه تطبیقی دین ممکن است نگرش عقلانی ما را به دین و سنت دینی خودمان یا دیگران به چالش بکشد و بخشی از باورهای دینی ما یا آنها را از حجیت معرفتی ساقط کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rational Requirements for Welcoming Comparative Philosophy of Religion

نویسنده [English]

  • Ghodratollah Ghorbani

Associate Professor at Department of Philosophy, Kharazmi University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Comparative philosophy of religion can be considered as a new approach for philosophical studies of religion. In this approach, rational assessing of religious beliefs is done through different perspectives. In fact, comparative philosophy of religion provides this possibility to see our religious beliefs from other people’s view, and see their beliefs from our view. The result of welcoming this approach is reforming, falsifying or demonstrating the truth of our or others’ religious beliefs. This result can be pleasant or unpleasant for believers, that is, if the result of welcoming comparative philosophical studies concerning religious beliefs lead to rejecting or reforming our religious beliefs, we should accept the conclusion and reform our beliefs or put them away. In fact, as philosophy of religion tries to rationally assess religious judgments, welcoming comparative philosophy may challenge our rational tendency to religion and religious tradition, and it may falsify some parts of our religious beliefs. In this paper, I argue that if we welcome comparative philosophy of religion, how much its consequences are acceptable and which parts of religious beliefs or the totality of religion can be changed or reformed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Philosophy of Religion
  • Rational Assessment
  • Religious Beliefs
  • religion
  • God
شامحمدی، رستم. 1389. «جمع میان حلول و تعالی در فلسفه پویشی وایتهد». فلسفه دین ۷ (8): 161-181.
فتحی، علی. 1390. «فلسفه تطبیقی؛ امکان یا امتناع». فلسفه دین ۸ (9): 147-162.
گریفیث، پل جی. 1378. «فلسفه تطبیقی دین». ترجمه بهروز حدادی. هفت آسمان 3-4: 65-72.
گیسلر، نرمن. 1384. فلسفه دین. ترجمه حمیدرضا آیت اللهی. تهران: حکمت.
مک‌گراث، آلیستر. 1392. درسنامه الهیات مسیحی. ترجمه محمدرضا بیات و همکاران. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. 1375. الشواهد الربوبیه. ترجمه جواد مصلح. تهران: سروش.
میشل، توماس. 1387. کلام مسیحی. ترجمه حسین توفیقی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
 
Alston, William P. 1998. “History of Philosophy of Religion,” in Routledge Encyclopedia of Philosophy, Vol. 8, edited by Edward Craig. London: Routledge.
Baumann, Gred. 2004. “Grammars of Idendity/Alterity: A Structural Approach.” Pp. 18-50, in Grammars of Idendity/Alterity: A Structural Approach, edited by G. Baumann and A.Gingrich. New York: Berghahn Books.
D’Costa, Gavin. 2000. The Meeting of Religions and the Trinity. Maryknoll. N.Y: Orbis Books.
Ess, Charles. 2001. “Initial Comments on Teaching Comparative Philosophy”. Asian Network Exchanging 2: 20-25.
Hick, John. 1990. Philosophy of Religion. New Jersey: Prentice-Hall Inc.
Hinnells, John R. 2010. The Routledge Companion to the Study of Religion. London, New York: Routledge.
Kung, Hans. 1991. “Dialogability and Steadfastness: On Two Contemporary Virtues.” Pp. 237-249, in Radical Pluralism and Truth: David Tracy and the Hermeneutics of Religion, edited by Werner G. Jeanrond, Jennifer L. Rike. Crossroad
McCarthy, K. 1998. “Reckoning with Religious Difference: Models of Interreligious Moral Dialogue.” Pp73-117, in Explorations in Global Ethics: Comparative Religions Ethics and Interreligious Dialogue. Bouler: westview.
Moyaert, Marianne. 2011. Fragile Identities: Towards a Theology of Interreligious Hospitality. Amsterdam, New York: Rodopi.
Moyaert, Marianne. 2012. “Recent Developments in the Theology of Interreligious Dialogue”. Journal of Modern Theology 28: 25-52.
Parmentier, Richard J. 1994. “Comparison, Pragmatics, and Interpretation in the Comparative Philosophy of Religion.” in Religion and Practical Reason, edited by Frank E. Reynold and David Tracy. State University of New York Press.
Rosker, Jana S. 2018. “Islamic and Comparative Philosophy,” Asian Studies VI (XXII): 111–115.
Whithead, A. N. 1957. Process and Reality. Macmillan.
Wildman, Wesley J. 2010. Religious Philosophy as Multidisciplinary Comparative Inquiry. State University of New York Press.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 32
آبان 1397
صفحه 177-196