Dawanī-Dashtakī Dispute on Divine Speech

Document Type : Original Research

Author

Phd in Islamic Philosophy and Theology, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran

Abstract

The problem of divine speech, especially its nature, is one of the most challenging theological topics in the field of divine essence and attributes. Although the differences between philosophers and theologians are related to the temporal origination or the eternity of divine speech, it is the interpretation of its nature that is in the center of their disputes. Unlike many of the early scholars, Dawāni considers the divine speech to be the source of word making and different from divine knowledge. Dawāni’s view on divine speech has been criticized by the great philosopher of his age, Ghiyāth al-Dīn Dashtakī. Dashtakī’s critiques are not restricted to some specific part of Dawāni’s view, but he calls into question most of the consequences of Dawāni’s view on divine speech such as origin and potentiality, the presence of speech in the faculty of imagination, the irrelevance of the generality of the speech to that of knowledge, etc. In this article, after explaining Dawāni’s view in confrontation with the Ash’arī and Mutazilī idea, I will evaluate Dashtakī’s critiques of Dawāni.

Keywords

الایجی، عضدالدین. 1412 ق. المواقف. قم: ال‍ش‍ری‍ف ال‍رضی.
پیرهادی، محسن، و علی اله بداشتی. 1394. «نقد و بررسی کلام لفظی و کلام نفسی بر اساس حکمت متعالیه». حکمت اسراء 24، ص. 121-144.
تفتازانی، سعدالدین. ۱۴۰۹ ق. شرح المقاصد. بیروت: عالم الکتب.
حاجی اسماعیلی، محمدرضا. 1389. «بررسی رویکرد کلامی اشاعره و معتزله به چیستی کلام الهی». الهیات تطبیقی ۲، ص. 87-102.
خوارزمی، محمود. 1386. الفائق فی اصول الدین، به تحقیق ویلفرد مادلونگ و مارتین مکدرموت. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
دشتکی، غیاث‌الدین منصور. 1386‌ـ‌الف. «ایمان الایمان». در مصنفات: غیاث‌الدین منصور حسینی دشتکی شیرازی، به کوشش عبداله نورانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
دشتکی، غیاث‌الدین منصور. 1386ـ‌ب. «تجرید مسائل الحکمه». در مصنفات: غیاث‌الدین منصور حسینی دشتکی شیرازی، به کوشش عبداله نورانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
دشتکی، غیاث‌الدین منصور. 1386‌ـ‌ج. «کشف حقایق المحمدیه». در مصنفات: غیاث‌الدین منصور حسینی دشتکی شیرازی، به کوشش عبداله نورانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
دشتکی، غیاث‌الدین منصور. 1387. غیاث‌الدین منصور دشتکی و فلسفه عرفان: منازل السائرین و مقامات العارفین. مقدمه، ترجمه و شرح قاسم کاکایی. تهران: موسسه متن فرهنگستان هنر.
دهباشی، مهدی. 1368‌ـ‌الف. شرح رباعیات فلسفی و عرفانی دوانی (شرح الرباعیات). تهران: مسعود.
دهباشی، مهدی. 1368‌ـ‌ب. «تشکیک در مراتب کلام الهی و نفی مشاجرات متکلمان اسلامی». کیهان اندیشه 28، ص. 101-112.
دوانی، جلال‌الدین. 1405 ق. الرسائل المختاره. تحقیق احمد تویسرکانی، اصفهان: کتابخانه عمومی امیر المومنین (ع).
دوانی، جلال‌الدین. 1411 ق. ثلاث رسائل. تصحیح احمد تویسرکانی. مشهد: آستان قدس رضوی.
دوانی، جلال‌الدین. 1423 ق. «رساله اثبات الواجب الجدیده». در سبع رسائل، تقدیم، تحقیق و تعلیق احمد تویسرکانی. تهران: میراث مکتوب.
دوانی، جلال‌الدین. 1753. حاشیه قدیم شرح تجرید. نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
سبحانی، جعفر. 1383. فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی. قم: موسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق (ع).
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. 1350. ملل و نحل. ترجمه افضل‌الدین صدر ترکه اصفهانی. به تصحیح دکتر محمدرضا جلالی نایینی. تهران: اقبال.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. 1425 ق. نهایة الاقدام فی علم الکلام. بیروت: دار الکتب العلمیه.
طوسی، نصیرالدین. 1405 ق. تلخیص المحصل. بیروت: دار الاضواء.
طوسی، نصیرالدین. بی‌تا. تجرید الإعتقاد. بیروت: منشورات الأعلمی.
قربانی پطرودی، نعمت‌الله، علی علم‌الهدی، و محمدرضا ضمیری. 1396. «بررسی دیدگاه اشاعره پیرامون کلام الهی». آینه معرفت 52، ص. 109-128.
کبیر، یحیی، و مهدی بلوکی. 1393. «معناشناسی کلام الهی از منظر علامه طباطبایی». اندیشه نوین دینی 38، ص. 45-54.
معتزلی همدانی، قاضی عبدالجبار. 1416 ق. شرح اصول خمسه. مصر: مکتبة وهبه.