ارزیابی دیدگاههای الحادی داوکینز در کتاب «پندار خدا»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور استان همدان، مرکز بهار، همدان، ایران

چکیده

ریچارد داوکینز در پندار خدا، به تفصیل، به نفی خدایی که ناظم منظومه‌های طبیعی است پرداخته است. البته او در این کتاب، به اجمال، به نفی خدایی که اجابت‌کنندهٔ دعا، معجزه‌گر و همه‌توان در عینِ همه‌دانی نیز پرداخته است. بحث داوکینز در نفی خدای ناظم دارای سه مفهوم اصلی است: انتخاب طبیعی، پیچیدگی و احتمالِ ناچیز. او به هنگام قرار دادنِ «انتخاب طبیعی» به جای خدای ناظم، به جای نقد علمی این نظریهٔ پرطرفدار که از انتخاب طبیعی به عنوانِ طریقِ الهیِ خلقت یاد می‌کند، صرفاً با تمسخر از کنار این نظریه می‌گذرد. و در بحث از «پیچیدگیِ» خدای ناظم، دچار مغالطهٔ اشتراک لفظی می‌شود. همچنین او در بحث از پذیرفتنی یا قابل انکار دانستنِ آنچه واقعیتِ آن «احتمال ناچیزی» دارد نیز در کتاب خود به تناقض‌گویی می‌افتد. در این مقاله علاوه بر مطالب فوق، نشان داده خواهد شد که مهم‌ترین استدلال‌های داوکینز از مدت‌ها قبل از طرح آنها توسط او، در کتب اهل کلام، پاسخ‌های درخور تأملی یافته‌اند. اما داوکینز بدون انتقاد از آن پاسخ‌ها، در حقیقت بدون این که خود متوجه باشد، بحث خود در وجود خدا را ناتمام رها کرده است. در ضمن در مقالۀ حاضر قرائنی حاکی از جانبدارانه بودن پژوهش داوکینز در پندار خدا ارائه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessment of Dawkins's Atheistic Approach in "The God Delusion"

نویسنده [English]

  • Aliasghar Morovvat

assistant professor, Payame Noor University, Bahar branch, Hamedan, Iran

چکیده [English]

In The God delusion, in detail, Richard dawkins denies the God who gives order to the natural system; of course, in this book, in brief, he rejects God who hears prayer, does miracle and is aware of everything's and is omnipotent. dawkins’ Discussion on orderer God has three main concepts: natural selection, complexity and a low probability. When he substitutes orderer God with the natural selection, thus dosn’t criticise this popular theory that know divine way of creation as natural selection, but ridicules it and his discussion on complexity of the orderer God, use verbal share paralogism. In addition to, his discussion about to accepting or denying what its truth has a low probability have paradoxes in his book. In this article, in addition to above, I argue that in the books of theologians, the most important Dawkins arguments have been answered long before that he debate them. However, dawkins without criticism of responses and without being aware of it, give unfinished Discuss about God. Also in this paper, I indicate that dawkins’s investigation in the god delusion is biased.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Richard Dawkins
  • Natural Selection
  • The Existence of God
  • The God Delusion
افضلی، علی. 1391. «آفرینش انسان در آموزه‌های اسلامی و نسبت آن با نظریه تکامل». پژوهش‌نامه فلسفه دین 20.
آیت‌اللهی، حمیدرضا، و فاطمه احمدی. 1387. «بررسی انتقادات مک‌گراث به دیدگاه عمل‌گرایانه (تکاملی) و الحادی داوکینز». فلسفه دین، س 6، ش 6.
پایل، اندرو. 1387. گفت‌وگو با فیلسوفان تحلیلی. ترجمه حسین کاجی. تهران: مرکز.
جعفریان، رسول. 1367. مروری بر زمینه‌های فکری التقاط جدید در ایران. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
حسینی، سید حسن. 1394. «از سازگارگرایی تا ضدسازگارگرایی خداباوری و تکامل داروینی: بررسی و نقد چهار دیدگاه». پژوهش‌نامه فلسفه دین 25.
داوکینز، ریچارد. 2007. پندار خدا. ترجمۀ ا. فرزام. بی‌جا: بی‌نا. (این کتاب صرفاً به صورت الکترونیکی منتشر شده است)
دستغیب، سید عبدالحسین. 1360. 82 پرسش. تهران: یاسر.
راسل، برتراند. 1365. تاریخ فلسفه غرب. ج 2. ترجمه نجف دریابندری. تهران: پرواز.
طباطبایی، سید فخرالدین، و یوسف دانشور نیلو. 1393. «توهم خدا یا توهم داوکینز». معرفت فلسفی، س 12، ش 2.
طباطبایی، محمدحسین. 1416. نهایه الحکمه. قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
طبرسی، سید اسمعیل. بی‌تا. کفایه ‌الموحدین. ج 1. تهران: انتشارت علمیه اسلامیه.
غزالی، ابوحامد. 1374 ق. تهافت الفلاسفه. تحقیق دکتر سلیمان دنیا. قاهره: دارالمعارف مصر.
فرخی بالاجاده، علی‌رضا، و امیرعباس علی‌زمانی. 1391. «بررسی استدلال‌های ماتریالیستی ریچارد داوکینز درباره خدا و تکامل». جستارهای فلسفه دین. س 1، ش 2.
کشفی، عبدالرسول، و علی‌رضا فرخی‌ بالاجاده. 1394. «بررسی استدلال انباشتی ریچارد داوکینز با تکیه بر آرای کیث وارد». پژوهش‌های فلسفی‌ـ‌کلامی. س 15، ش 1.
مشکینی اردبیلی، علی. بی‌تا. تکامل در قرآن. ترجمه ق. حسین‌نژاد. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مصباح، محمدتقی. 1367. راهنماشناسی. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
مطهری، مرتضی. 1361. علل گرایش به مادیگری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مطهری، مرتضی. بی‌تا. اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج 5. قم: صدرا.
مظفر، محمدرضا. 1427. المنطق. بی‌جا: دارالتعارف للمطبوعات.
موسوی، سید محمود، و نفیسه سموعی. 1392. «اخلاق در اسارت ژن‌ها؛ بررسی نظریات ریچارد داوکینز در مورد اخلاق مبتنی بر نظریه تکامل». پژوهش‌های اخلاقی 21.
موسوی، سید محمود، و نفیسه سموعی. 1392. «الحاد در نقاب تکامل‌گرایی (بررسی و نقد آرای الحادی ریچارد داوکینز). قبسات. س 18.
مهرین، مهرداد. 1361. فلسفه شرق. تهران: موسسه مطبوعاتی عطائی.
Malebranche, Nicolas. 1980. The Search after Truth. Translated by Thomas M. Lennon. Ohio Stste University.
McGrath, Alister E. and Joanna Collicutt. 2007. The Dawkins Delution? Atheist Fundamentalism and the Denial of the Divine. The United States of America: Intervarsity Press.
Plantinga, Alvin. 2007. "The Dawkins Confusion." Books & Culture, March/April 2124.